“ЗАЦІНАННЕ” Ў ЗНАХАРСКАЙ ПРАКТЫЦЫ БЕЛАРУСКАГА ПАЛЕССЯ Ў ДРУГОЙ ПАЛОВЕ ХІХ – ПАЧАТКУ ХХІ СТАГОДДЗЯ
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Аннотация
Разглядаецца рытуал "зацінання" ў знахарстве Беларускага Палесся ў другой палове ХІХ – пачатку ХХІ ст., якому надавалася недастатковая ўвага ў беларускай этналагічнай навуцы. На аснове апублікаваных этнаграфічных матэрыялаў, а таксама ўласных палявых даследаванняў аўтара разглядаюцца асноўныя віды дадзенага рытуалу і іх адметныя рысы, прасочваецца яго паступовая трансфармацыя і знікненне. Выяўляецца існаванне аналагічных практык у суседніх з Беларускім Палессем гісторыка-культурных рэгiёнах, напрыклад, Украінскім Палессі, Беларускім Падняпроўі. Праводзіцца параўнанне "зацінання" з тыповым для традыцыйнай культуры Рускай Поўначы рытуалам "адпачынак". Робіцца выснова аб архаічнасці рытуалу "зацінання" і неабходнасці аднясення яго да найстаражытных пластоў традыцыйнай культуры беларусаў.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.
Библиографические ссылки
Толстая, С.М. Полесский народный календарь / С.М. Толстая ; Рос. акад. наук, Ин-т славяноведения. – М. : Индрик, 2005. – 599 с. – (Традиционная духовная культура славян. Современные исследования).
Крачковский, Ю. Очерки быта западнорусского крестьянина / Ю. Крачковский // Виленский сборник. – Вильна : Издал В. Кулин, 1869. – С. 160–209.
Сербаў, І.А. Вічынскія паляне. Матэрыяльная культура: этнаграфічны нарыс Беларускага Палесся / І.А. Сербаў ; падрыхт. матэрыялу да друку і прадм. Т.А. Навагродскага. – Мінск : Беларус. фонд культуры, 2005. – 78 с.
Грынблат, М.Я. Некаторыя матар’ялы да вывучэння пастушаства і жывёлагадоўлі Тураўшчыны / М.Я. Грынблат // Наш край. – 1928. – № 8–9 (35–36). – С. 64–71.
Полесские заговоры: в записях 1970–1990-х гг. : сборник / Рос. акад. наук, Ин-т славяноведения. – М. : Индрик, 2003. – 751 с. – (Традиционная духовная культура славян. Публикация текстов).
Jeleńska, E. Wieś Komarowicze w powiecie Mozyrskim / E. Jeleńska. – Warszawa : J. Jeżyński, 1892. – 83 s.
Moszyński, K. Polesie wschodnie: Materjały etnograficzne z wschodniej części b. powiatu Mozyrskiego oraz z powiatu Rzeczyckiego / K. Moszyński. – Warszawa : Wyd-wo Kasy im. Mianowskiego, 1928. – 304 s.
Народная демонология Полесья: публикации текстов в записях 80–90-х гг. ХХ века : в 4 т. / сост.: Л.Н. Виноградова, Е.Е. Левкиевская. – М. : Языки славянских культур, 2010. – (Studia philologica) – Т. 1 : Люди со сверхъестественными свойствами / сост.: Л.Н. Виноградова, ЕЕ. Левкиевская. – 2010. – 648 с.
Традыцыйная мастацкая культура беларусаў : у 6 т. / А.М. Боганева [і інш.] ; ідэя і агул. рэд. Т.Б. Варфаламеевай. – Мінск : Выш. шк., 2013. – Т. 6. Гомельскае Палессе і Падняпроўе. У 2 кн. Кн. 2. – 1231 с.
Тураўскі слоўнік : у 5 т. / Акад. навук БССР, Ін-т мовазнаўства імя Я. Коласа ; склад: А.А. Крывіцкі, Г.А. Цыхун, І.Я. Яшкін ; рэд. А.А. Крывіцкі. – Мінск : Навука і тэхніка, 1982–1987. – Т. 2 : Д–К / склад. А.А. Крывіцкі [і інш.]. – 1982. – 270 с.
Ганчар, У.А. Тыпы «знаючых» у Беларускім Палессі і іх змены ў ХХ – пачатку ХХІ ст. / У.А. Ганчар // Весці Палесскага дзярж. ун-та. Сер. грамад. і гуманітар. навук. – 2011. – № 1. – С. 20–26.
Народная демонология Полесья: публикации текстов в записях 80–90-х гг. ХХ века : в 4 т. / сост.: Л.Н. Виноградова, Е.Е. Левкиевская. – М. : Рукописные памятники Древней Руси, 2012. – (Studia philologica) – Т. 2 : Демонологизация умерших людей / сост.: Л.Н. Виноградова, ЕЕ. Левкиевская. – 2012. – 800 с.
Плотникова, А.А. Выгон скота / А.А. Плотникова // Славянские древности : этнолингвистический словарь : в 5 т. / Рос. акад. наук, Ин-т славяноведения и балканистики ; под ред. Н.И. Толстого. – М. : Междунар. отношения, 1995–2011. – Т. 1 : А–Г / Т.А. Агапкина [и др.]. – 1995. – С. 467–474.
Federowski, M. Lud białoruski na Rusi Litewskiej: materyały do etnografii słowiańskiej zgromadzone w latach 1877–1894: w 3 t. / M. Federowski. – Kraków : Wyd-wo Komisii antropologicznej akademii umiejętności, 1897–1903. – T. 1: Wiara, wierzenia: przesądy ludu z okolic Wołkowyska, Słonima i Sokółki. – 1897. – 510 s.
Валодзіна, Т.В. Статусныя характарыстыкі мужчыны-знахара ў традыцыйнай культуры беларусаў (падзвінская традыцыя на агульнаэтнічным фоне) / Т.В. Валодзіна // Беларускае Падзвінне: вопыт, методыка і вынікі палявых і міждысцыплінарных даследаванняў (да 20-годдзя археалагічных і этнаграфічных экспедыцый ПДУ) : зб. навук. арт. II Міжнар. навук. канф., Полацк, 17–18 красав. 2014 г. : у 2 ч. / пад агульн. рэд. Д.У. Дука, У.А. Лобача, С.А. Шыдлоўскага. – Наваполацк : ПДУ, 2014. – Ч. 1. –С. 163–173.
Бобров, А.Г. Рукописный отпуск в пастушеской обрядности Русского Севера (конец XVIII–начало XX вв.) / А.Г. Бобров, А.Е. Финченко // Русский Север: Проблемы этнокультурной истории, этнографии, фольклористики / отв. ред.: Т.А. Бернштам, К.В. Чистов. – Л. : Наука, 1986. – С. 135–164.
Мороз, А.Б. «Лесной отпуск». Тайное знание севернорусского пастуха и его репрезентация в крестьянской общине / А.Б. Мороз // Локальные традиции в народной культуре Русского Севера : материалы IV Междунар. науч. конф. «Рябин. чтения – 2003» / редкол.: Т.Г. Иванова (отв. ред.) [и др.]. – Петрозаводск : Карел. науч. центр РАН, 2003. – С. 206–208.
Moroz, A. Some Collateral Motifs of Herdsmen’s Otpusks (‘Release’ Charms) in Ritual and Mythological Context / A. Moroz // Oral Charms in Structural and Comparative Light : Proceedings of the Conference of the International Society for Folk Narrative Research's (ISFNR) Committee on Charms. Charmers and Charming, Moscow, 27–29 October 2011 / ed.: T. Mikhailova, J. Roper, A.L. Toporkov, D.S. Nikolayev. – Moscow : PROBEL – 2000, 2011. – P. 75–83.