THE RITUAL OF "ZATCINANNE" (“PREVENTING”) IN WITCHERY OF BELARUSIAN POLESIA IN THE SECOND HALF OF THE XIX – THE BEGINNING OF THE XXI CENTURY
Article Sidebar
Main Article Content
Abstract
In the article is considered the ritual of "zatcinanne" (“preventing”) in witchery of Belarusian Polesia in the second half of the XIX – the beginning of the XXIst century, which wasn't previously received proper attention within the Belarusian ethnological science. On the basis of published ethnographical data and his own field researches, the author examines the main types of that ritual and its distinguishing features, traces its gradual transformation and extinction during the period under review. On the large amount of sources are revealed the similar practices in adjacent historico-cultural regions, for instance, in Ukrainian Polesia, Belarusian Dnieper region. Additionally, the comparison of “zatcinanne” and of typical in Russian North region culture ritual of "otpusk" (“release”) is conducted. The author makes the conclusion about the archaic origin of ritual "zatcinanne" (“preventing”), and neccessity regarding it as one of the most ancient layers of traditional Belarusian culture.
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
References
Толстая, С.М. Полесский народный календарь / С.М. Толстая ; Рос. акад. наук, Ин-т славяноведения. – М. : Индрик, 2005. – 599 с. – (Традиционная духовная культура славян. Современные исследования).
Крачковский, Ю. Очерки быта западнорусского крестьянина / Ю. Крачковский // Виленский сборник. – Вильна : Издал В. Кулин, 1869. – С. 160–209.
Сербаў, І.А. Вічынскія паляне. Матэрыяльная культура: этнаграфічны нарыс Беларускага Палесся / І.А. Сербаў ; падрыхт. матэрыялу да друку і прадм. Т.А. Навагродскага. – Мінск : Беларус. фонд культуры, 2005. – 78 с.
Грынблат, М.Я. Некаторыя матар’ялы да вывучэння пастушаства і жывёлагадоўлі Тураўшчыны / М.Я. Грынблат // Наш край. – 1928. – № 8–9 (35–36). – С. 64–71.
Полесские заговоры: в записях 1970–1990-х гг. : сборник / Рос. акад. наук, Ин-т славяноведения. – М. : Индрик, 2003. – 751 с. – (Традиционная духовная культура славян. Публикация текстов).
Jeleńska, E. Wieś Komarowicze w powiecie Mozyrskim / E. Jeleńska. – Warszawa : J. Jeżyński, 1892. – 83 s.
Moszyński, K. Polesie wschodnie: Materjały etnograficzne z wschodniej części b. powiatu Mozyrskiego oraz z powiatu Rzeczyckiego / K. Moszyński. – Warszawa : Wyd-wo Kasy im. Mianowskiego, 1928. – 304 s.
Народная демонология Полесья: публикации текстов в записях 80–90-х гг. ХХ века : в 4 т. / сост.: Л.Н. Виноградова, Е.Е. Левкиевская. – М. : Языки славянских культур, 2010. – (Studia philologica) – Т. 1 : Люди со сверхъестественными свойствами / сост.: Л.Н. Виноградова, ЕЕ. Левкиевская. – 2010. – 648 с.
Традыцыйная мастацкая культура беларусаў : у 6 т. / А.М. Боганева [і інш.] ; ідэя і агул. рэд. Т.Б. Варфаламеевай. – Мінск : Выш. шк., 2013. – Т. 6. Гомельскае Палессе і Падняпроўе. У 2 кн. Кн. 2. – 1231 с.
Тураўскі слоўнік : у 5 т. / Акад. навук БССР, Ін-т мовазнаўства імя Я. Коласа ; склад: А.А. Крывіцкі, Г.А. Цыхун, І.Я. Яшкін ; рэд. А.А. Крывіцкі. – Мінск : Навука і тэхніка, 1982–1987. – Т. 2 : Д–К / склад. А.А. Крывіцкі [і інш.]. – 1982. – 270 с.
Ганчар, У.А. Тыпы «знаючых» у Беларускім Палессі і іх змены ў ХХ – пачатку ХХІ ст. / У.А. Ганчар // Весці Палесскага дзярж. ун-та. Сер. грамад. і гуманітар. навук. – 2011. – № 1. – С. 20–26.
Народная демонология Полесья: публикации текстов в записях 80–90-х гг. ХХ века : в 4 т. / сост.: Л.Н. Виноградова, Е.Е. Левкиевская. – М. : Рукописные памятники Древней Руси, 2012. – (Studia philologica) – Т. 2 : Демонологизация умерших людей / сост.: Л.Н. Виноградова, ЕЕ. Левкиевская. – 2012. – 800 с.
Плотникова, А.А. Выгон скота / А.А. Плотникова // Славянские древности : этнолингвистический словарь : в 5 т. / Рос. акад. наук, Ин-т славяноведения и балканистики ; под ред. Н.И. Толстого. – М. : Междунар. отношения, 1995–2011. – Т. 1 : А–Г / Т.А. Агапкина [и др.]. – 1995. – С. 467–474.
Federowski, M. Lud białoruski na Rusi Litewskiej: materyały do etnografii słowiańskiej zgromadzone w latach 1877–1894: w 3 t. / M. Federowski. – Kraków : Wyd-wo Komisii antropologicznej akademii umiejętności, 1897–1903. – T. 1: Wiara, wierzenia: przesądy ludu z okolic Wołkowyska, Słonima i Sokółki. – 1897. – 510 s.
Валодзіна, Т.В. Статусныя характарыстыкі мужчыны-знахара ў традыцыйнай культуры беларусаў (падзвінская традыцыя на агульнаэтнічным фоне) / Т.В. Валодзіна // Беларускае Падзвінне: вопыт, методыка і вынікі палявых і міждысцыплінарных даследаванняў (да 20-годдзя археалагічных і этнаграфічных экспедыцый ПДУ) : зб. навук. арт. II Міжнар. навук. канф., Полацк, 17–18 красав. 2014 г. : у 2 ч. / пад агульн. рэд. Д.У. Дука, У.А. Лобача, С.А. Шыдлоўскага. – Наваполацк : ПДУ, 2014. – Ч. 1. –С. 163–173.
Бобров, А.Г. Рукописный отпуск в пастушеской обрядности Русского Севера (конец XVIII–начало XX вв.) / А.Г. Бобров, А.Е. Финченко // Русский Север: Проблемы этнокультурной истории, этнографии, фольклористики / отв. ред.: Т.А. Бернштам, К.В. Чистов. – Л. : Наука, 1986. – С. 135–164.
Мороз, А.Б. «Лесной отпуск». Тайное знание севернорусского пастуха и его репрезентация в крестьянской общине / А.Б. Мороз // Локальные традиции в народной культуре Русского Севера : материалы IV Междунар. науч. конф. «Рябин. чтения – 2003» / редкол.: Т.Г. Иванова (отв. ред.) [и др.]. – Петрозаводск : Карел. науч. центр РАН, 2003. – С. 206–208.
Moroz, A. Some Collateral Motifs of Herdsmen’s Otpusks (‘Release’ Charms) in Ritual and Mythological Context / A. Moroz // Oral Charms in Structural and Comparative Light : Proceedings of the Conference of the International Society for Folk Narrative Research's (ISFNR) Committee on Charms. Charmers and Charming, Moscow, 27–29 October 2011 / ed.: T. Mikhailova, J. Roper, A.L. Toporkov, D.S. Nikolayev. – Moscow : PROBEL – 2000, 2011. – P. 75–83.