ГІСТОРЫЯ ВЫВУЧЭННЯ НАРОДНАЙ КУЛЬТУРЫ БЕЛАРУСКАГА ПАДЗВІННЯ

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

У. Я. АЎСЕЙЧЫК

Аннотация

Разгледжана гісторыя этналагічнага і фальклорнага вывучэння Беларускага Падзвіння. Вылучаны этапы ў вывучэнні народнай культуры рэгіёна, ахарактарызаваны метады збору, апрацоўкі і інтэрпрэтацыі этнаграфічных і фальклорных матэрыялаў, раскрыта значэнне даследаванняў і іх уклад у вывучэнне традыцыйнай культуры рэгіёна. Прааналізаваны працы, апублікаваныя з XVI ст. і да нашага часу. Нягледзячы на тое, што першыя даследаванні з’явіліся яшчэ ў канцы XVI стагоддзя, сістэматычнае вывучэнне Падзвіння пачалося толькі ў пачатку ХІХ стагоддзя. Таму асноўная ўвага звернута на даследаванні ХІХ – пачатку ХХІ стагоддзя.

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Как цитировать
АЎСЕЙЧЫК, У. Я. (2019). ГІСТОРЫЯ ВЫВУЧЭННЯ НАРОДНАЙ КУЛЬТУРЫ БЕЛАРУСКАГА ПАДЗВІННЯ. Вестник Полоцкого государственного университета. Серия А. Гуманитарные науки, (1), 43-54. извлечено от https://journals.psu.by/humanities/article/view/994
Выпуск
Раздел
Исторические науки

Библиографические ссылки

Sarmatiae Europeae descriptio, quae Regnum Poloniae, Litvaniam, Samogitiam, Rvssiam, Massoviam, Prvssiam, Pomeraniam, Livoniam, et Moschoviae, Tartariaeque partem complectitur / Alexandri Gvagnini Veronensis, equitis aurati. – Cracow : Typis Matthiae Wirzbietae, 1578.

De Russorum religione, ritibus nuptiarum, funerum, victu, vestitu, &c. et de Tartarorum religione ac moribus: vera et luculenta Narratio. Ad D. Davidem Chytraeum recens scripta. – [Rostock] Excudebat Stephanus Myliander, 1582.

Баршчэўскі, Я. Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях / Я. Баршчэўскі ; уклад, пер. з польскай мовы і камент. М. Хаустовіча. – Мінск : Маст. літ, 1990. – 383 с.

Падбярэскі, Р. Лісты пра Беларусь / Р. Падбярэскі // Шляхам гадоў : гіст.-літ. зб. / уклад. Я. Янушкевіч. – Мінск : Маст. літ., 1994. – С. 313–330.

Czeczot, J. Piosnki wieśniacze znad Dźwiny / J. Czeczot. – Wilno, 1840.

Czeczot, J. Piosnki wieśniacze znad Niemna i Dźwiny, niektóre przysłowia i idiotyzmy w mowie sławiano-krewickiej, z postrzeżeniami nad nią uczonymi / J. Czeczot. – Wilno, 1846.

Czeczot, J. Piosnki wieśniacze znad Niemna i Dźwiny, z dołączeniem pierwotwornych w mowie sławiano-krewickiej / J. Czeczot. – Wilno, 1844.

Czeczot, J. Piosnki wieśniacze znad Niemna i Dźwiny / J. Czeczot. – Wilno, 1839.

Фалютынский, К. Народные праздники, увеселения, поверия и суеверные обряды жителей Белоруссии / К. Фалютынский // Вестник Европы. – 1828. – март-апрель. – С. 75–92.

Беларуская фалькларыстыка: эпоха феадалізму / Г.А. Каханоўскі, Л.А. Малаш, К.А. Цвірка. – Мінск : Навука і тэхніка, 1989. – 286 с.

Rypiński, A. Białoruś. Kilka słόw o poezii prostego ludu tej naszej polskiej prowincii; o ego muzyce, śpiwie, tańcach, etc. / A. Rypiński. – Paryz : Ksiegotłoczni J. Marylskiego, 1840. – 230 s.

Ign[aci] Chr[apowicki] Rzut oka na poezyę ludu białoruskiego. – Rubon. – 1845. – T. 5. – S. 35–82.

Reutt, W. Piosenki gminne bialoruskie / W. Reutt // Rubon. – 1843. – T. 1.

Анимеле, Н. Быт белорусских крестьян / Н. Анимеле // Этнографический сборник. – 1854. – Вып. ІІ. – С. 111–268.

Шпілеўскі, П.М. Беларусь у абрадах і казках / П.М. Шпілеўскі ; пер. з рус. А. Вашчанкі. – Мінск : Літаратура і Мастацтва, 2010. – 301 с.

Пахаванні. Памінкі. Галашэнні / рэдкал. : А.С. Фядосік (гал. рэд.) [і інш.] ; уклад. тэкстаў, уступ. артыкул і камент. У.А. Васілевіча ; артыкул, сістэматызацыя і камент. напеваў Т.Б. Варфаламеевай. – Мінск : Навука і тэхніка, 1986. – 615 с.

Без-Корнилович, М.О. Исторические сведения о примечательнейших местах в Белоруссии с присовокуплением и других сведений к ней же относящихся / М.О. Без-Корнилович. – СПб. : Тип. III Отд. Собст. Е.И.В. Канцелярии, 1855. – 355 с.

Дмитриев, М.А. Собрание песен, сказок, обрядов и обычаев крестьян Северо-Западного края / М.А. Дмитриев. – Вильно : Печатня А.Г. Сыркина, 1869. – 264 с.

Крачковский Ю.Ф. Быт западно-русского селянина / Ю.Ф. Крачковский. – М. : Изд. имп. Общ-ва истории древностей России при Москов. ун-те, 1874. – 212 с.

Сементовский, А.М. Этнографический обзор Витебской губернии / А.М. Сементовский. – СПб. : тип. М. Хана, 1872. – 69 с.

Сементовский, А.М. О мерах и весе, употребляемых в Витебской губернии / А.М. Сементовский. – Витебск : издание Витебского статистического комитета, 1874. – 19 с.

Сементовский, А.М. Белорусские древности / А.М. Сементовский. – СПб. : Типо-литография Н. Стефанова, 1890. – XII с.+137 с.

Шейн, П.В. Белорусские песни с относящимися к ним обрядами, обычаями и суевериями / П.В. Шейн. – СПб. : Тип. Майкова, 1874. – 566 с.

Серебренников, Ф. Обычаи и обряды крестьян Себежского уезда при крестинах, свадьбах и похоронах / Ф. Серебренников // Памятная книжка Витебской губернии на 1865 г. – СПб., 1865. – С. 75–90.

Шейн, П.В. Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края : в 3 т. / П.В. Шейн. – СПб. : Тип. Акад. наук, 1890 – 1902.

Никифоровский, Н.Я. Освященные предметы и отношение к ним простонародья Витебской Белоруссии / Н.Я. Никифоровский. – Витебск : типолитогр. насл. М.Б. Неймана, [1903]. – 26 с.

Никифоровский, Н.Я. Простонародные приметы и поверья, суеверные обряды и обычаи, легендарные сказания о лицах и местах / Н.Я. Никифоровский. – Витебск : Губерн. Типо-Литограф., 1897. – X, 307, 30 с.

Никифоровский, Н.Я. Нечистики, свод простонародных в Витебской Белоруссии сказаний о нечистой силе / Н.Я. Никифоровский. – Витебск : Паньков, 1995. – 85 с.

Никифоровский, Н.Я. Полупословицы и полупоговорки, употребляемые в Витебской Белоруссии / Н.Я. Никифоровский // Записки Северо-Западного отдела РГО. – 1913. – Кн. 4. – Вильна, 1914. – С. 205–210.

Нікіфороўскі, М.Я. Напоўпрыслаўкі, напоўпрыказкі / М.Я. Нікіфороўскі // Крывіч. Месячнік літэратуры, культуры і грамадзкага жыцьця. – 1924. – № 1(7). – С. 13–23.

Никифоровский, Н.Я. Питущие и пропойцы / Н.Я. Никифоровский // Этнографическое обозрение. – 1896. – № 4. – С. 65–88.

Никифоровский, Н.Я. Пособники жихара / Н.Я. Никифоровский // Этнографическое обозрение. – 1893. – № 2. – С. 92–154.

Никифоровский, Н.Я. Очерки Витебской Белоруссии. Старцы / Н.Я. Никифоровский // Этнографическое обозрение. – 1892. – № 1. – С. 70–105.

Никифоровский, Н.Я. Очерки простонародного житья-бытья в Витебской Белоруссии и описание предметов обиходности / Н.Я. Никифоровский. – Витебск : Губерн. тип., 1895. – VIII, 548, CLIV с.

Горбачевский, И.Д. Древность белорусских песен и их напевов / И. Д. Горбачевский // Витебские губернские ведомости. – 1896. – Часть неоф. – № 83–85, 87, 89.

Романов, Е.Р. Материалы по исторической топографии Витебской губернии. Уезд Велижский / Е.Р. Романов. – Могилев, 1898. – 252 с.

Werenko, F. Przyczynek do lecznictwa ludowego / F. Werenko // Materiaіy antropologiczno-archeologiczne i etnograficzne. – Krakуw, 1896. – T. 1. – S. 99–229.

Антонов, А.А. О врачебных растениях, дико растущих в Витебской губернии, и употребляемых населением ее в домашней народной медицине / А.А. Антонов. – Витебск : Губ. тип., 1888. – III, 42 с.

Трусман, Ю.Ю. Этимология местных названий Витебской губернии / Ю.Ю. Трусман. – Ревель : Типография Н. Матиева, 1897. – 336 с.

Пщелко, А.Р. Очерки и рассказы из жизни белорусской деревни / А.Р. Пщелко. – Вильно : Русский почин, 1906. – 248 с.

Пщелко, А.Р. Деды. Этнографический очерк из жизни Лепельских белорусов / А.Р. Пщелко. – Витебск: Губернская Типо-Литография, 1898. – 23 с.

Пщелко, А.Р. Микитовы хаутуры. Очерк из белорусской жизни / А.Р. Пщелко. – Витебск : Типо-Литограф. П.А. Подземского, 1910. – 53 с.

Свой. Поминовение усопших (из приходской жизни) / Свой // Полоц. епарх. ведомости. – 1906. – 15 окт. (неофиц. отдел). – С. 716–717.

Wińcza, H. Dziady na Litwie / H. Wińcza // Tygodnik Illustrowany. – 1904. – № 44. – S. 835–836.

Federowski, M. Witebsk i Witebszczyna / M. Federowski // Ziemia. – 1912. – T. 3. – S. 659-662.

Иванов, В.В. Приметы и поверья крестьян Витебского ўезда Витебской губернии / В.В. Иванов // Зап. С.-Зап. отд. ИРГО. – Вильна, 1910. – Кн. 1. – С. 208–213.

Богданович, А.Е. Пережитки древнего миросозерцания у белорусов. Этнографический очерк / А.Е. Богданович. – Минск : Беларусь, 1995. – 186 с.

Карский, Е.Ф. Белорусы. Язык белорусского народа. Вып. 1. Исторический очерк звуков белорусского языка; Вып. 2. Исторический очерк словообразования и словоизменения в белорусском языке; Вып. 3. Очерки синтаксиса белорусского языка / Е.Ф. Карский. – М. : АН СССР, 1955–1956.

Долгоруков, В.М. Население губернии / В.М. Долгоруков // Витебская губерния. Историко-географический и статистический обзор. – Витебск, 1890. – Вып I. – С. 231–300.

Россия. Полное географическое описание нашего Отечества. – СПб., 1905. – Т. 9. Верхнее Поднепровье и Белоруссия. – 620 с.

Аникиевич, К.Т. Сенненский уезд Могилевской губернии / К.Т.Аникиевич. – Могилев : Губернская тип., 1907. – 133 с.

Васілеўскі, Д. Беларускія чараўнікі і іх зельле / Д. Васілеўскі // Наш Край. – 1927. – № 8–9.

Касьпяровіч, М.І. Віцебскі краёвы слоўнік (матэрыялы) / М.І. Касьпяровіч ; пад рэд. М.Я. Байкова, Б.І. Эпімаха- Шыпілы. – Менск : Ін-т бел. культ., 1927. – 371 с.

Шлюбскі, А. Матэрыялы для вывучэння фальклору і мовы Віцебшчыны : у 2 ч. / А. Шлюбскі. – Мінск : Інбелкульт, 1927–1928.

Фурман, I.П. Крашаніна: матэрыялы да гісторыі яе ў Віцебшчыне / I.П. Фурман. – Віцебск : Т-ва краязнаўства, 1925. – 63 с.

Ластоўскі, В.Ю. Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік / В. Ю.Ластоўскі. – Коўна : Друкарня А. Бака, 1924. – 294 с.

Пагашчанін. Крывічанскія дзяды / Пагашчанін // Крывіч. – 1927. – № 12. – С. 66–69.

Красневіч, A. Крывічанскія назовы гвёзд / A. Красневіч // Крывіч. – 1926. – № 11(1).

Молчанова, Л.А. Очерки материальной культуры белорусов XVI–XVIII вв. / Л.А. Молчанова. – Мінск : Навука і тэхніка, 1981. – 112с., ил.

Титов, В.С. Историко-этнографическое районирование материальной культуры белорусов: ХІХ – начало ХХ в. / В.С. Титов. – Минск : Наука и техника, 1983. – 152 с.

Беларускае народнае жыллё / Э.Р. Сабаленка [і інш.] ; рэд. В.К. Бандарчык ; Акадэмія навук БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. – Мінск : Навука і тэхніка, 1973. – 125 с.

Народная сельскагаспадарчая тэхніка беларусаў / Л.І. Мінько [і інш.] ; рэд. В. К. Бандарчык ; Акадэмія навук БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. – Мінск : Навука і тэхніка, 1974. – 96 с.

Беларускае народнае адзенне / Л.А. Малчанава [і інш.] ; рэд. В. К. Бандарчык ; Акадэмія навук БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. – Мінск : Навука і тэхніка, 1975. – 94 с.

Титов, В.С. Народные деревообрабатывающие промыслы Белоруссии (1917–1941 гг.): Этнографич. очерки бондарского промысла и изготовления транспортных средств / В.С. Титов. – Минск : Наука и техника, 1976. – 135 с.

Браім, І.М. Рыбалоўства ў Беларусі: Гісторыка-этнаграфічны нарыс / І.М. Браім ; АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. – Мінск : Навука і тэхніка, 1976. – 136 с. : іл.

Курилович, А.Н. Белорусское народное ткачество / А.Н. Курилович. – Минск : Наука и техника, 1981. – 119 с.

Милюченков, С.А. Белорусское народное гончарство / С.А. Милюченков. – Минск : Наука и техника, 1984. – 183 с.

Терехин, С.Ф. Охота в Белоруссии. / С.Ф. Терехин – Минск : Полымя, 1986. – 160 с

Мажэйка, З.Я. Песні беларускага Паазер’я / З.Я. Мажэйка . – Мінск : Навука і тэхніка, 1981. – 494 с.

Варфоломеева, Т.Б. Северо-белорусская свадьба. Обряд. Песенно-мелодические типы / Т.Б. Варфоломеева. – Минск : Наука и техника, 1988. – 156 с.

Дыялекталагічны атлас беларускай мовы : у 2 ч. / пад рэд. Р.І. Аванесава, К.К. Крапівы, Ю.Ф. Мацкевіч ; АН БССР, Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа. – Мінск : Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1963. – 353 с., карты.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. – Мінск, 1978 – Т. 1–12. – 2008.

Слоўнік беларускіх гаворак паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча : у 5 т. / уклад. Ю.Ф. Мацкевіч, А.I. Грынавецкене, Я.М. Рамановіч [і інш.] ; рэд. Ю.Ф.Мацкевіч. – Мінск : Навука і тэхніка, 1979. – 1986.

Лексічны атлас беларускіх народных гаворак : у 5 т. / АН Беларусі, Ін-т мовазнаўства імя Я. Коласа ; пад рэд. Ю.Ф. Мацкевіча. – Мінск : Фонд фундам. дасл. Рэсп. Беларусь, М-ва архітэктуры і буд-ва Рэсп. Беларусь, 1996. – Т. 1. – 1993. – 160 с.; Т. 2. – 1994. – 145 с.; Т. 3. – 1996. – 115 с.; Т. 4. – 1997. – 150 с.; Т. 5. – 1998. – 125 с.

Лексічныя ландшафты Беларусі. Жывёльны свет / Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа АН Беларусі ; навук. рэд. Ф.Д. Клімчук, І.Я. Яшкін. – Мінск : Навука і тэхніка, 1995. – 255 с.

Sielicki, F. Kryż w werzeniach ludu Wilejszczyzny / F. Sielicki // Slavia Orientalis. – 1989. – Т. 38, № 3–4. – S. 447–451.

Sielicki, F. Region Dołhinowsko–Budsławsko–Krzywicki na dawnej Wileńszczyźnie. Kronika historyczna / F. Sielicki . – Warszawa–Wrocław : PWN, 1989. – 181 s.

Sielicki, F. Wierzenia na dawnej Wilejszczyźnie / F. Sielicki // Slavia Orientalis. – 1986. – Т. 35, № 2. – S. 195–222.

Sielicki, F. Pieśni pogrzebowe i dziadowskie śpiewane w b. powiecie Wilejskim / F. Sielicki // Acta Universitatis Wratislaviensis. Slavica Wratislaviensia. – Warszawa–Wrocław, 1982. – Т. 22. – S. 91–104.

Полацкі этнаграфічны зборнік / Полац. дзярж. ун-т ; склад. : У.А. Лобач, У.С. Філіпенка. – Наваполацк : ПДУ, 2006. – Вып. 1: Народная медыцына беларусаў Падзвіння : у 2 ч.

Полацкі этнаграфічны зборнік / Полац. дзярж. ун-т ; уклад., прадм. і паказ. У.А. Лобача. – Наваполацк : ПДУ, 2011. – Вып. 2 : Народная проза беларусаў Падзвіння : у 2 ч.

Белорусское Поозерье: язык и духовная культура / А.М. Мазенко [и др.]. – Мінск : Бел. наука, 2001. – 214 с.

Герд, А.С. Из истории русских говоров, переходных к белорусскому языку / А.С. Герд // Программа и тезисы докладов IX научно-методической конференции северного зонального объединения педагогических институтов. – Л. : ЛГПИ им. А.И. Герцена, 1967. – С. 64–66.

Герд, А.С. Из псковско-брянских лексических параллелей (К вопросу о «белорусском» влиянии на язык Пскова) / А.С. Герд // Брянские говоры. Диалектное слово и аспекты его изучения / ред. кол.: С.Г. Ильенко (отв. редактор), Е.Г. Ковалевская, В.А. Козырев. – Л. : ЛГПИ им. А.И. Герцена, 1985. – С. 59–65.

Герд, А.С. Из русско-белорусских языковых отношений. Об одной изоглоссе псковских говоров / А.С. Герд // Тезисы докладов X диалектологического совещания, 11–14 мая 1965 г. – М. : АН СССР, 1965. – С. 80.

Глускина, С.М. Об одной псковско-белорусской изоглоссе в словообразовании (откомпаративные образования в псковских говорах) / С.М. Глускина // Вопросы теории и истории языка. Сб. статей к 100-летию со дня рождения Б.А. Ларина / ред. кол.: С.С. Волков, П.А. Дмитриев (отв. ред.), Л.А. Ивашко, Д.М. Поцепня. – СПб. : СПбГУ, 1993. – С. 160–165.

Ивашко, Л.А. Из псковско-белорусских фразеологических параллелей / Л.А. Ивашко // Псковские говоры и их окружение / ред. кол.: Л.Я. Костючук (отв. ред.), Н.В. Большакова, А.С. Герд, Т.Г. Никитина, Т.А. Пецкая. – Псков : ПГПИ, 1991. – С. 89 – 94.

Листова, Т.А. Региональная специфика обрядовой культуры (на примере семейных обрядов) / Т.А. Листова // Белорусско-русское пограничье. Этнологическое исследование / отв. ред. Р.А. Григорьева, М.Ю. Мартынова. – М. : РУДН, 2005. – С. 235–348.

Листова, Т.А. Семейные обряды русско-белорусского пограничья в контексте этнополитической истории. XIX – начало XXI вв. : дис. ... канд. ист. наук : 07.00.07 / Т.А. Листова. – М. : Ин-т этнологии и антропологии РАН, 2006. – 349 л.

Белорусско-русское пограничье. Этнологическое исследование / отв. ред. Р.А. Григорьева, М.Ю. Мартынова. – М. : РУДН, 2005. – 390 с.

Григорьева, Р.А. Население белорусско-русского пограничья: демография, язык, этническая идентичность / Р.А. Григорьева, Г.И. Касперович. – Минск : Право и экономика. – 80 с.

Валодзіна, Т. Традыцыі і звычаі. Фальклор Лепельшчыны / Т. Валодзіна. // Памяць. Лепельскі р-н : гіст.-дак. хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі. – Мінск : Энцыклапедыя, 1999. – С. 604 605.

Гарошка, Т.Г. Народныя святы, абрады, звычаі / Т.Г. Гарошка // Памяць : Гіст.-дакум. хроніка Пастаўскага раёна. – Мінск, 2001. – С. 593–599.

Дарожкіна, В.С. Народныя традыцыі і звычаі / В.С. Дарожкіна // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Сенненскага раёна. – Мінск, 2003. – С. 571–574.

Крук, І.І. Народныя абрады і звычаі Верхнядзвіншчыны / І.І. Крук // Памяць: гіст.-дакум. хроніка Верхнядзвінскага раёна : у 2 кн. – Мінск, 2000. – Кн. 2. – С. 292–319.

Сінкевіч, І.Л. Песенная спадчына Расоншчыны / І.Л. Сінкевіч // Памяць : Гіст.-дакум. хроніка Расонскага раёна. – Мінск, 1994. – С. 542–546.

Шагалеева, Т.А. Традыцыі, абрады, вераванні / Т.А. Шагалеева // Памяць : Гарадоцкі раён : Гіст.-дакум. хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі. – Мінск, 2004. – С. 744–748.

Віннікава, М.М. Народнае ткацтва Докшыцкага раёна / М.М. Віннікава // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка гарадоў і раёнаў Беларусі. Докшыцкі раён. – Мінск, 2004. – С. 680 – 684.

Паданні Лепельшчыны / Аддзел культуры Лепельскага райвыканкама, Установа культуры "Лепельскі раённы краязнаўчы музей"; склад А.У.Стэльмах. – Б. м. : б. в., 2008. – 50 с.

Дзе Байна сустракаецца з Эсай: народная проза Лепельшчыны / склад. В. Тухта. – Мінск : Медісонт. – 2013. – 64 с.

Гарбуль, А. Скарбы сівых валуноў / А. Гарбуль. – Паставы : Сумежжа, 2002. – 104 с.

Пракаповіч, І.М. Адкуль паходзяць назвы: Назвы рэк і азёр Пастаўскага раёна / І.М.Пракаповіч. – Наваполацк, ГА “Усяслаў Чарадзей”, 2000. – 45 с.

Пракаповіч, I.М. Крыжы i камяні: Нарысы па гісторыі Пастаўс. краю / І.М.Пракаповіч. – Маладзечна : УП «Друк. «Перамога», 2003. – 56 с.