ГІСТОРЫЯ ВЫВУЧЭННЯ СТАРАВЕРАЎ ПАЎНОЧНАЙ БЕЛАРУСІ
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Анатацыя
Разгледжана гісторыя вывучэння стараверскага насельніцтва Паўночнай Беларусі. Вылучаны этапы ў даследаванні гісторыі і культуры старавераў, ахарактарызаваны метады збору, апрацоўкі і інтэрпрэтацыі гістарычных, этнаграфічных і фальклорных матэрыялаў, раскрыта значэнне даследаванняў і іх уклад у вывучэнне гісторыі і культурных традыцый старавераў рэгіёна. У артыкуле прааналізаваны працы, якія былі апублікаваныя з ХІХ ст. і да нашага часу. Нягледзячы на тое, што першыя сур’ёзныя працы, дзе разглядалася гісторыя і культура старавераў Паўночнай Беларусі, былі апублікаваны яшчэ ў сярэдзіне ХІХ ст., да нашага часу застаўся нераспрацаваным вялікі шэраг пытанняў. Толькі павярхоўна даследаваны працэсы засялення стараверамі паўночнабеларускіх зямель, не прасочана дынаміка колькасці насельніцтва і не выяўлены асаблівасці яго рассялення ў рэгіёне. Амаль не разгледжаны асаблівасці традыцыйнай культуры старавераў, не даследавана яе эвалюцыя ў ХХ – пачатку ХХІ стст. Не знайшлі шырокага адлюстравання ў навуковых публікацыях пытанні сацыяльна-эканамічнага становішча старавераў рэгіёна. Вельмі слаба вывучана гісторыя стараверскага насельніцтва другой паловы ХVІІ – ХVІІІ стст.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Гэты твор даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution» («Атрыбуцыя») 4.0 Сусветная.
Бібліяграфічныя спасылкі
Гарбацкі, А. А. Стараверы Віцебшчыны ў к. XVII – XVIII стст. / А. А. Гарбацкі // Весн. Віцеб. дзярж. ун-та імя П. М. Машэрава. – 1999. – №1 (11). – С. 3–8.
Поташенко, Г. Традиция исследований старообрядцев Литвы: от демографии к истории конфессии и социолингвистике / Г. Поташенко // Ethnicity Studies. – 2007. – № 2. – P. 194–211.
Гарбацкі, А. А. Стараабрадніцтва на Беларусі ў канцы XVII – пачатку XX стст. / А. А. Гарбацкi. – Брэст : БрДУ, 1999. – 202 с.
Barszczewski, J. Szlachcic Zawalnia czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach. Tomik 2 / J. Barszczewski. – Petersburg : Drukarnia Karola Kraja, 1845. – 113 s.
Podbereski, R. Listy o Białejrusi. List I. Przyroda i miesckańce / R. Podbereski // Tygodnik Petersburski. – 1844. – Cz. XXX. – № 79. – S. 470–472.
Podbereski, R. Listy o Białejrusi. List II. O przemyśle / R. Podbereski // Tygodnik Petersburski. – 1844. – Cz. XXX. – № 81. – S. 482–483.
Военно-статистическое обозрение Российской империи. – Т. VIII. – Ч. 1. Витебская губерния. – СПб. : Тип. Деп. Ген. штаба, 1852. – 267+9 с.
Без-Корнилович, М. О. Исторические сведения о примечательнейших местах в Белоруссии с присовокуплением и других сведений к ней же относящихся / М. О. Без-Корнилович. – СПб. : Тип. ІІІ Отд. Собст. Е.И.В. Канцелярии, 1855. – 355 с.
Вескинский, А. Раскол в западно-русском крае / А. Вескинский // Вестн. Зап. России. Ист.-лит. журн., издав. К. Говорским. – Вильна : Тип. А. Сыркина, 1865 (май). – Т. III. – С. 286–303.
Волков, В. И. Сведения о начале, распространении и разделении раскола и о расколе в Витебской губернии / В. И. Волков. – Витебск : Тип. Губ. правл., 1866. – 21 + 85 с.
Сементовский, А. Этнографический обзор Витебской губернии / А. Сементовский. – СПб. : Тип. М. Хана, 1872. – 69 с.
Киркор, А. Народная жизнь / А. Киркор // Живописная Россия. Отечество наше в его зем., ист., плем., экон. и быт. значении: Литовское и Белорусское Полесье. – Минск : БелЭн., 1994. – С. 277–288. – (Препринт 1882 г.).
Максимов, С. В. Белорусская Смоленщина с соседями / С. В. Максимов// Живописная Россия. Отечество наше в его зем., ист., плем., экон. и быт. значении: Литовское и Белорусское Полесье. – Минск : БелЭн., 1994. – С. 429–472. – (Препринт 1882 г.).
Корецкий, П. И. О раскольниках в Ковенской губернии / П. И. Корецкий // Памятная книжка Ковенской губернии на 1863 год. – Ковно : Тип. Ш. Соколовского, 1863. – Отдел ІІ. – С. 1–46.
О расколе в Витебской губернии // Памятная книжка Витебской губернии на 1885 г. – Витебск, 1885. – С. 337–367.
Витебская губерния: историко-географический и статистический обзор. Вып. 1. История. Природа. Население. Просвещение / Сост. по программе и под ред. В. М. Долгорукова. – Витебск : Губ. тип., 1890. – 387 с., [18 л.].
Россия. Полное географическое описание нашего Отечества. – СПб. : Изд. А. Ф. Девриена, 1905. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия / Сост. В. П. Семенов [и др.]. – VIII, 620 с.
Посох, Г. Видзы / Г. Посох. – Ковно : Тип. губ. правл., 1895. – 13 с.
Горбачевский, И. Д. Лепельский уезд Витебской губернии / И. Д. Горбачевский. – Витебск : Губ. тип., 1895. – 38 с.
Аникиевич, К. Т. Сенненский уезд Могилевской губернии / К. Т. Аникиевич. – Могилев : Могил. губ. стат. ком., 1907. – 148 с.
Никифоровский, Н. Я. Очерки простонародного житья-бытья в Витебской Белоруссии и описание предметов обиходности (Этнографические данные) / Н. Я. Никифоровский. – Витебск, 1895. – VIII+548+CLIV с.
Никифоровский, Н. Я. Питущие и пропойцы / Н. Я. Никифоровский // Этнографическое обозрение. – 1896. – № 4. – С. 65–88.
Никифоровский, Н. Я. Пособники жихара / Н. Я. Никифоровский // Этнографическое обозрение. – 1893. – № 2. – С. 92–154.
Романов, Е. Р. Общий очерк Витебской губернии / Е. Р. Романов // Памятная книжка Витебской губернии на 1898 год. – Витебск : Губ. тип., 1898. – С. 40–308.
Романов, Е. Р. Из старообрядческой литературы / Е. Р. Романов // Могилевская старина. – Могилев : Тип. Губ. правл., 1901. – Вып. ІІ. – С. 79–86.
Станкевич, А. Очерк возникновения русских поселений на Литве / А. Станкевич. – Вильна : Губ. тип., 1909. – 140 с.
Ершова, О. П. Старообрядчество и власть. Гл. I. Проблема раскола в трудах отечественных ученых / О. П. Ершова // Самарское староверие. [Электронный ресурс]. – Режим доступа : https://samstar-biblio.ucoz.ru/publ/137-1-0-1125. – Дата доступа: 05.12.2019.
Никольский, Н. М. История русской церкви / Н. М. Никольский. – М. : Политиздат, 1985. – 448 с.
Никольский, Н. М. Происхождение и история белорусской свадебной обрядности / Н. М. Никольский. – Минск : Изд-во Акад. наук БССР, 1956. – 275 с.
Hedeman, O. Historja powiatu Brasławskiego / O. Hedeman. – Wilno : Polska Druk. Nakłądowa «Lux», 1930. – 434 s.
Pieciukiewicz, M. Cechy prymitywne w kulturze ludowej staroobrzedowcow w pow. Brasławskim : teza magisterska / M. Pieciukiewicz. – Wilno, 1938. – IV+66+6 s.
Заварина, А. А. Русское население восточной Латвии во второй половине XIX – начале XX века: Историко- этнографический очерк / А. А. Заварина. – Рига : Зинатне, 1986. – 246 с.
Подмазов, А. А. Старообрядчество в Латвии / А. А. Подмазов. – Рига : Лиесма, 1970. – 112 с.
Подмазов, А. А. Современная религиозность: особенности, динамика, кризисные явления / А. А. Подмазов. – Рига : Зинатне, 1985. – 162 с.
Макашина, Т. С. Фольклор и обряды русского населения Латгалии / Т. С. Макашина. – М. : Наука, 1979. – 160 с.
Немченко, В. Русские сторожилы Литвы и их говоры / В. Немченко // Кalbotyra. – 1963. – № VII. – Р. 63–86.
Сивицкене, М. К. Русские говоры Литвы в связи с исходной локализацией / М. К. Сивицкене // Псковские говоры в их прошлом и настоящем : межвуз. сб. науч. тр. / Ленингр. гос. пед. ин-т им. А. И. Герцена ; отв. ред. Л. Я. Костючук. – Л., 1988. – С. 126–134.
Церашковіч, П. У. Стараверы / П. У. Церашковіч // Этнаграфія Беларусі : энцыкл. – Мінск : БелСЭ, 1989. – С. 475.
Короткая Т. П. Старообрядчество в Беларуси / Т. П. Короткая, Е. С. Прокошина, А. А. Чудникова.– Минск : Навука і тэхніка, 1992. – 115 с.
Минина, Н. Е. Фонетико-грамматические особенности трех островных русских говоров на территории Витебской области : автореф. дис. … канд. филол. наук : 10.02.01 / Н.Е. Минина. – Минск, 1993. – 26 с.
Мезенко, А. М. Лингвистический и экстралингвистический аспекты изучения фонетических особенностей островных русских говоров Шарковщинского района Витебской области / А. М. Мезенко, Н. Е. Минина // Весн. Віцеб. дзярж. ун-та. – 1996. – № 2. – С. 70–75.
Мініна, Н. Я. Гаворкі рускіх старабрадцаў на тэрыторыі беларуска-літоўскага памежжа / Н. Я. Мініна // Весці АНМ. Нацыянальныя меншасці ў Беларусі і ў свеце. – 1997. – № 2. – С. 19–20.
Минина, Н. Е. «Нам всем подобает умирать за единый язъ...»: (о взаимосвязи языка и обрядности в старообрядческом социуме) / Н. Е. Минина // Весн. Віцеб. дзярж. ун-та імя П. М. Машэрава. – 2004. – № 4 (34). – С. 56–60.
Минина, Н. Е. Русские старообрядческие говоры на территории Витебской области (к проблеме территориально изолированных говоров) / Н. Е. Минина // Беларуска-руска-польскае супастаўляльнае мовазнаўства : матэрыялы Першай Усесаюз. навук. канф., Вiцебск, 17–19 лiп. 1990 г. – Вiцебск, 1990. – С. 62–65.
Мiнiна, Н. Я. Рускiя стараабрадцы на Вiцебшчыне / Н. Я. Мiнiна, С. М. Мiнiн // Нацыянальныя меншасці Беларусі : матэрыялы 1-й Нац. навук.-практ. канф., Брэст – Мiнск, 21–22 мая 1996 г. – Брэст-Мiнск, 1996. – Кн. 3. – С. 15–18.
Минина, Н. Е. Реликтовые явления в говорах старообрядцев Витебщины / Н. Е. Минина // Dziedzictwo przeszlosci zwiazkow jezykowych, literackich i kulturowych polsko-balto-wschodnioslowianskich. – Bialystok, 2000. – T. III. – S. 257–262.
Минина, Н. Е. Роль языковой личности в старообрядческом социуме / Н. Е. Минина // Язык и социум : материалы VI Междунар. науч. конф. : в 2 ч. – Минск, 2004. – Ч. 2. – С. 219–222.
Минина, Н. Е. Старообрядческие говоры: территориальный диалект и/или социолект / Н. Е. Минина // Русский язык: система и функционирование : материалы Междунар. науч. конф. : в 2 ч. – Минск, 2004. – Ч. 1. – С. 197–199.
Минин, С. Н. Костюм и орнамент старообрядцев Витебщины (по материалам полевых экспедиций) / С. Н. Минин, Н. Е. Минина // Народны тэкстыль i адзенне Віцебшчыны : матэрыялы навук.-практ. канф. – Мінск : Нац. б-ка Беларусі, 2014. – С. 176–178.
Минина, Н. Е. Островные русские говоры Витебщины / Н. Е. Минина. – Витебск : ВГУ им. П. М. Машерова, 2003. – 159 с.
Муратова, Е. Ю. Именник старообрядческой общины на территории Миорского района Витебской области / Е. Ю. Муратова : автореф. дис. … канд. филол. наук : 10.02.01 / Бел. гос. ун-т. – Минск, 1994. – 21 с.
Муратава, А. Ю. Мужчынскі імяннік адной стараверскай абшчыны / А. Ю. Муратава // Бел. лінгвістыка. – Мінск, 1992. – Вып. 41. – С. 69–76.
Муратава, А. Ю. Жаночы імяннік адной стараверскай абшчыны на тэрыторыі Беларусі (в. Ніўнікі Міёрскага раёна) / А. Ю. Муратава // Бел. лінгвістыка. – Мінск, 1994. – Вып. 43. – С. 56–63.
Кураш, И. Я. Фонетическая адаптация личных собственных имен старообрядцев / И. Я. Кураш // Весн. Віцеб. дзярж. ун-та імя П. М. Машэрава. – 2005. – № 4. – С. 75–79.
Кураш, И. Я. Микротопонимы в системе собственных имен старообрядцев Витебщины / И. Я. Кураш // Весці БДПУ. Сер. 1, Педагогіка. Псіхалогія. Філалогія. – 2009. – № 4. – С. 73–77.
Кураш, И. Я. Явление интерференции в именнике старообрядцев / И. Я. Кураш // Ученые записки УО «ВГУ имени П. М. Машерова». – 2010. – Т. 9. – С. 41–46.
Лукина, О. А. Экклезионимное пространство Беларуси / О. А. Лукина. – Витебск : ВГУ им. П. М. Машерова, 2014. – 110 с.
Канфесіі на Беларусі (к. XVIII – XX ст.) / В.В. Грыгор’ева [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 1998. – 340 с.
Горбацкий, А. А. Старообрядчество на белорусских землях / А. А. Горбацкий. – Брест : БрГУ, 2004. – 305 с.
Гарбацкі, А. А. Вывучэнне гісторыі стараабрадніцтва на Беларусі / А. А. Гарбацкі // Весн. Брэсц. ун-та. – 2000. – № 3. – С. 39-43.
Гарбацкі, А. А. Сацыяльна-эканамічнае, палітычнае і духоўнае жыццё стараабраднікаў Віцебшчыны ў II пал. XIX – пач. XX ст. / А. А. Гарбацкі // Весн. Брэсц. ун-та. – 1999. – № 1. – С. 17–23.
Гарбацкі, А. А. Стараабраднікі Віцебшчыны ў першай палавіне ХІХ ст. / А. А. Гарбацкі // Весн. Брэсц. ун-та. – 1999. – № 5. – С. 79–84.
Гарбацкі, А. А. Стараверы Віцебшчыны ў к. XVII – XVIII стст. / А. А. Гарбацкі // Весн. Віцеб. дзярж. ун-та імя П. М. Машэрава. – 1999. – № 1(11). – С. 3–8.
Горбацкий, А. А. Календарно-бытовой уклад жизни старообрядцев Витебщины в конце XIX – первой половине XX в. / А. А. Горбацкий // Славянский мир и славянские культуры в Европе и мире: место и значимость в развитии цивилизаций и культур (история, уроки, опыт, современность) : в 2 ч. – Ч. 1. / Ред. кол. : В. А. Космач [і інш.]. – Витебск : Из-во ВГУ, 2002. – С. 274–277.
Бобрович, Н. А. Вклад старообрядцев в историю культуры (по материалам собраний Витебского областного краеведческого музея) / Н. А. Бобрович // Старообрядчество как историко-культурный феномен : материалы междунар. науч.-практ. конф. – Гомель : ГГУ, 2003. – С. 28–31.
Добжинская, Т. В. Общественно-политическая жизнь старообрядцев на Витебщине после принятия Указа 17 апреля 1905 года «Об укреплении начал веротерпимости» / Т. В. Добжинская // Старообрядчество как историко-культурный феномен : материалы междунар. науч.-практ. конф. – Гомель : ГГУ, 2003. – С. 67–70.
Лобач, У. А. Вобраз «асташа» (старавера) у творах Яна Баршчэўскага / У. А. Лобач // Старообрядчество как историко-культурный феномен : материалы междунар. науч.-практ. конф. – Гомель : ГГУ, 2003. – С. 161–166.
Філіпенка, У. С. Вясельная абраднасць старавераў-беспапоўцаў Беларусі (па этнаграфічных матэрыялах апошняй чвэрці ХІХ стагоддзя) / У. С. Філіпенка // Старообрядчество как историко-культурный феномен : материалы междунар. науч.-практ. конф. – Гомель : ГГУ, 2003. – С. 283–288.
Добжинская, Т. В. Духовные старообрядческие наставники на Витебщине в первой половине XX в. / Т. В. Добжинская // Весн. Бел. дзярж. ун-та. Сер. 3, Гісторыя. Філасофія. Псіхалогія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Права. – 2005. – № 1. – С. 12–15.
Добжинская, Т. В. История крюкового пения и его место в богослужениях старообрядцев Витебщины / Т. В. Добжинская // Канфесіі на Беларусі: гісторыя, сучаснасць : зб. матэрыялаў міжнар. навук.-практ. канф. Брэст, 7–8 каст. 2004 г. – Брэст : Выд-ва БрДУ, 2005. – С. 146–149.
Трофимова, Т. В. Особенности одежды старообрядцев Витебщины в конце ХІХ – начале ХХ века / Т. В. Трофимова // Брэсцкая царкоўная унія (1596 – 2006): гісторыя і сутнасць : зб. навук. арт. – Брэст : Выд-ва БрДУ, 2006. – С. 133–137.
Горбацкий, А. А. Семейные похоронные обряды старообрядцев Витебщины в конце ХІХ – первой половине ХХ вв. (по материалам историко-этнографических экспедиций) / А. А. Горбацкий, Т. В. Добжинская // Вестн. Полоц. гос. ун-та. Сер. А, Гуманитарные науки. – 2005. – № 1. – С. 52–54.
Трофимова, Т. В. Семейные обряды старообрядцев Витебщины в конце XIX – первой половине XX века / Т. В. Трофимова // Рэлігія на памежжы: еўрарэгіён «Буг» : зб. навук. пр. / Брэсц. дзярж. ун-т імя А. С. Пушкіна. – Брэст, 2008. – С. 81–89.
Трофимова, Т. В. Духовная культура старообрядцев Витебщины в конце XIX – начале XX века / Т. В. Трофимова // Православие в духовной жизни Беларуси : сб. тр. III Междунар. науч.-практ. конф., посвящ. 1025-летию Крещения Руси, Брест, 24–25 окт. 2013 г., ред.: А. А. Горбацкий [и др.]. – Брест, 2015. – С. 155–164.
Іваноў, У. Мясцовыя назвы Віцебскіх старавераў / У. Іваноў // Роднае слова. – 2006. – № 12 (228). – С. 31.
Іваноў, У. Пра беларускі ўплыў на віцебскіх старавераў / У. Іваноў // Палітычная сфера. Часоп. палiт. даслед. – 2008. – 10. – С. 102-107.
Іваноў, У. Эвалюцыя тоеснасці і культуры старавераў паўночнай Беларусі, канец XІX – пачатак XXІ стагоддзя / У. Іваноў // Палітычная сфера. Часоп. палiт. даслед. – 2010. – 14. – С. 195–210.
Іваноў, У. Аб кабетах, якія «папуюць»: аб ролі і месцы жанчынаў у рэлігійным жыцьці стараверства Віцебшчыны / У. Іваноў // Женщины в политике: новые подходы к политическому. Феминистский образовательный альманах. – Прага : Адліга, 2013. – Вып. 2. Личное как политическое. – C. – 31-37.
Сухарев, А. А. Беларусь Северная / А. А. Сухарев. – Витебск : ВГУ им. П. М. Машерова, 2016. – 204 с.
Лобачевская, О. А. Белорусский народный текстиль: художественные основы, взаимосвязи, новации / О. А. Лобачевская. – Минск : Бел. навука, 2013. – 527 с.
Лабачэўская, В. А. Вандраванне ўзору (аб паходжанні аднаго арнаментальнага матыву ў старадарожскіх пераборных ручніках) / В.А. Лабачэўская // Аўтэнтычны фальклор: праблемы вывучэння, захавання, пераймання : зб. навук. пр. ІV Міжнар. навук.-практ. канф., Мінск, 29–30 крас. 2010 г. / БДУКМ ; рэдкал.: М.А. Мажэйка (адк. рэд.) [і інш.]. – Мінск, 2010. – С. 46–49.
Лабачэўская, В. А. Ручнiк у матэрыяльнай i сакральнай культуры старавераў Браслаўшчыны / В. А. Лабачэўская // Браслаўскiя чытаннi : матэрыялы IV навук.-краязн. канф., Браслаў, 24–25 крас. 1997 г. / Брасл. Музей. аб’яд-не, Брасл. краязн. т-ва імя О. Гедэмана. – Браслаў, 1997. – С. 154–159.
Лобачевская, О. А. Белорусский народный текстиль: традиции и художественные новации в ХХ веке : автореф. дис. .. д-ра искусствоведения : 17.00.09 / О. А. Лобачевская ; Бел. дзярж. ун-т культуры і мастацтваў. – Мінск, 2014. – 50 с.
Канстанцінава, Т. Л. Аб уздзеянні міграцыйных працэсаў другой паловы XX ст. на этнамузычны ландшафт Беларусі / Т. Л. Канстанцінава // Весці Бел. дзярж. акад. музыкі. – 2017. – № 30. – С. 13–18.
Антропаў, М. Этнаканфесійныя стэрэатыпы ў беларускай вёсцы (канец ХХ – пачатак ХХІ ст.). / М. Антропаў, А. Боганева, Т. Валодзіна // Беларускі гістарычны агляд. – 2007. – Т. 14. – С. 141–178.
Алексніна, І. Да пытання аб святкаванні веснавых святаў на тэрыторыі Заходняга Паазер'я / І. Алексніна // Аўтэнтычны фальклор: праблемы захавання, вывучэння, успрымання : бюл. VІІ Міжнар. навук. канф., Мінск, 26–28 крас. 2013 г. / БДУКМ ; рэдкал.: В. Р. Языковіч (адк. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БДУКМ, 2013. – С. 94–96.
Пушкін, І. А. Грамадская і культурна-асветніцкая дзейнасць нацыянальных меншасцей у Беларускай ССР (1919–1991) / І. А. Пушкін. – Магілёў : МДУХ, 2018. – 423 с.
Табунов, В. В. Политика российского правительства в отношении христианских конфессий в Беларуси (1895 – 1907): автореф. дис. .. канд. ист. наук : 07.00.02 / В. В. Табунов ; Бел. гос. пед. ун-т им. М. Танка. – Минск, 2008. – 22 с.
Вабiшчэвiч, А. М. Грамадска-культурная i рэлiгiйна-асветнiцкая дзейнасць рускiх стараабраднiкаў у Польшчы ў 1920 – 1930-я гады / А. М. Вабiшчэвiч // Вестн. Полоц. гос. ун-та. Сер. A, Гуманитарные науки. – 2008. – № 1. – С. 101–108.
Захаркевич, С. А. Этнические меньшинства на территории Беларуси в XIV-XVIII веках: стратегии культурной адаптации: автореф. дис. ... канд. ист. наук : 07.00.07 / Захаркевич С. А. ; Ин-т искусствоведения, этнографии и фольклора им. К. Крапивы, НАН Беларуси. – Минск, 2010. – 17 с.
Старостенко, В. В. Специфика конфессиональной структуры Витебской области в контексте религиозной жизни Республики Беларусь / В. В. Старостенко // Романовские чтения -12 : сб. ст. Междунар. науч. конф. / Под общ. ред. А. С. Мельниковой. – Могилев : МГУ им. А. А. Кулешова, 2017. – С. 175–176.
Старостенко, В. В. Региональная структура старообрядчества в восточной Беларуси в 2000-х гг.: особенности и динамика развития / В. В. Старостенко // Религия и общество – 13: сб. науч. ст. / Под общ. ред. В. В. Старостенко, О. В. Дьяченко. – Могилев : МГУ им. А. А. Кулешова, 2019. – С. 141–146.
Линкевич, В. Н. Межконфессиональные отношения в Беларуси во II пол. XIX – нач. XX в. : автореф. дис. … кан. ист. наук / В. Н. Линкевич ; Ин-т истории АН Беларуси. – Минск, 2004. – 21 с.
Рогалев, А. Ф. Этнотопонимия Беларуси (на фоне этнической истории) / А. Ф.Рогалев. – Гомель : БелАНТДИ, 1993. – 168 с.
Дожина, Н. И. Старообрядческие нотированные книги в собраниях Полоцка / Н. И. Дожина // Полацкі музейны штогоднік: зб. навук. арт. ; Нац. Полац. гіст.-культ. музей-запаведнік. – Полацк 2011,–. 2012 – С. 201-205.
Бендин, А. Ю. Польский мятеж 1863 г. в судьбах старообрядцев Северо-Западного края Российской империи / А. Ю. Бендин // Вестн. РУДН. Сер. История России. – 2011. – № 1. – С. 77–92.
Традыцыйная мастацкая культура беларусаў: у 6 т. – Мінск : Бел. навука, 2004. – Т. 2 : Віцебскае Падзвінне / Т. Б. Варфаламеева, А. М. Боганева, М. А. Козенка. –2004. – 910 с.
Батяев, В. Ф. Историография материальной культуры русских Беларуси: проблемы изучения / В. Ф. Батяев // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі. – Мінск : Права і эканоміка, 2007. – Вып. 3. : у 2 ч. – Ч. 2. – С. 10–13.
Касперович, Г. И. Хозяйственные занятия русских в Беларуси / Г.И. Касперович // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі. – Мінск : Права і эканоміка, 2007. – Вып. 3. : у 2 ч. – Ч. 2. – С. 116–121.
Кто живет в Беларуси / А. Вл. Гурко [и др.] ; Нац. акад. наук Беларуси, Ин-т искусствоведения, этнографии и фольклора им. К. Крапивы. – Минск : Беларус. навука, 2012. – 799 с.
Гурко, А. В. Этнические традиции национальной кухни Беларуси / А. В. Гурко, Л. В. Бохан, Н. С. Бункевич ; Нац. акад. наук Беларуси, Центр исслед. белорус. культуры, языка и лит. – Минск : Бел. навука, 2019. – 254 с.
Магалінскі, І. У. Уплыў расійскага "раскольніцкага" заканадаўства на прававое і эканамічнае становішча стараабраднікаў Беларусі ў другой палове XIX – пач. XX стагоддзя / І. У. Магалінскі // Тр. молод. спец-в Полоц. гос. ун-та – Новополоцк : ПГУ, 2007. – Вып. 20. – С. 59–61.
Магалінскі, І. У. Прычыны эканамічнага поспеху стараабраднікаў Віцебскай губерні ў другой палове XIX – пачатку XX стагоддзя / І. У. Магалінскі // Тр. молод. спец-в Полоц. гос. ун-та. – Новополоцк : ПГУ, 2008. – Вып. 28. – С. 42–45.
Адамкович, А. Фольклор старообрядцев Шарковщины (cоциолингвистический аспект): магист. работа / А. Адамкович ; Вильн. пед. ун-т. - Вильнюс, 2008. – 321 с.
Шыдлоўскі, К. Стараверы Булавішак: учора і сёння / К. Шыдлоўскі // Павет (Браслаў). – № 2(15). – люты 2003. – С. 6–7.
Шыдлоўскі, К. Этнічны склад насельніцтва Дрысвятаў і наваколля / К. Шыдлоўскі // Браслаўскія сшыткі. – 1999. – № 3. – С. 58–60.
Лабачэўская, В. Аб працы Мар’яна Пецюкевіча «Архаічныя (прымітыўныя) рысы ў народнай культуры стараабраднікаў Браслаўскага павета» / В. Лабачэўская // Браслаўскія чытанні : матэрыялы V навук.-краязн. канф., прысвеч. 935-годдзю першай згадкі Браслава ў пісьм. крыніцах, Браслаў, 27–28 крас. 2000 г. – Браслаў, 2001. – С. 56–59.
Ярашэвіч, А. Помнікі мастацтва Браслаўшчыны / А. Ярашэвіч, М. Мельнікаў, У. Карэлін // Браслаўскія чытанні : матэрыялы 4-й навук.-краязн. канф., Браслаў, 24–25 красав. 1997 г. / Брасл. музейн. аб’яд-не, Брасл. краязн. тав-ва ; рэдкал.: К. Шыдлоўскі [і інш.]. – Браслаў, 1997. – С. 103–107.
Горбацкий, А. История Миколаюнской старообрядческой общины / А. Горбацкий // Браслаўскія чытанні: матэрыялы VI навук.-краязн. канф., прысвеч. 150-й гадавіне з дня нар. Станіслава Нарбута (1853–1926), Браслаў, 7–8 мая 2003 г. / Брасл. музейн. аб’яд-не, Брасл. краязн. т-ва імя О. Гедэмана. – Браслаў, 2003. – С. 22–24.
Горбацкий, А. Духовный мир старообрядческой общины (по материалам полевых исследований на территории Браславского района Витебской области) / А. Горбацкий // Браслаўскія чытанні : матэрыялы V навук.-краязн. канф., прысвеч. 935-годдзю першай згадкі Браслава ў пісьм. крыніцах, Браслаў, 27–28 крас. 2000 г. – Браслаў, 2001. – С.32-34.
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Браслаўскага раёна / уклад. К. С. Шыдлоўскі; рэдкал.: К. В. Велічковіч [і інш.]. – Мінск : Паліграфафармленне, 1998. – 709 с.
Пракаповіч, І. Насельніцтва Пастаўскага краю / І. Пракаповіч. – Паставы : Сумежжа, 2004. – 56 с.
Будзько, І. Лінгвістычная гісторыя краю ў вусных аповедах жыхароў Пастаўшчыны / І. Будзько // Пастаўскі край на гісторыка-культурнай карце Беларусі: матэрыялы Рэспубліканскага навукова-практычнага семінара, Паставы, 20–21 крас. 2017 г. ; адказ. рэд. В. У. Міцкевіч. – Мінск, 2017. – С. 31–36.
Аўсейчык, У. Я. Этнаканфесіянальныя стэрэатыпы ў беларускім традыцыйным грамадстве ХІХ – пачатку ХХ ст. / У. Я. Аўсейчык // Европа: актуальные проблемы этнокультуры / Редкол.: В. В. Тугай [и др.]. – Минск : БГПУ, 2007. – С. 228–230.
Аўсейчык, У. Я. Этнічныя стэрэатыпы сярод беларускага гарадскога насельніцтва ў ХІХ стагоддзі / У. Я. Аўсейчык // Гістарычнае і сацыякультурнае развіццё Магілёва: зб. навук. пр. / Уклад. І. А. Пушкін, В. В. Юдзін. – Магілёў : Могилев. обл. укруп. тип., 2007. – С. 83–87.
Овсейчик, В. Е. Особенности этнокультурного взаимодействия русских старообрядцев и белорусского населения на Витебщине в XIX – начале XX вв. / В. Е. Овсейчик // Этнокультурное и этноконфессиональное образование: проблемы и перспективы развития : материалы Междунар. науч.-практ. конф., Саранск, 9–11 дек. 2008 г. ; под ред. Н. Ф. Беляевой. – Саранск, 2008. – С. 93–97.
Аўсейчык, У. Я. Вобраз старавераў у народнай культуры беларусаў Падзвіння ў ХІХ – першай палове ХХ ст. / У. Я. Аўсейчык // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі. – Мінск : Права і эканоміка, 2008. – Вып. 5. – С. 316–322.
Аўсейчык, У. Я. Стараверы Лепельшчыны ў ХІХ – пач. ХХ ст. / У. Я. Аўсейчык // ІІІ Лепельскія чытанні : матэрыялы навук.-практ. канф., Лепель, 10 каст. 2008 г. – Віцебск : РУП ГСУВО, 2008. – С. 44–47.
Аўсейчык, У. Я. Народная медыцына старавераў Падзвіння (на аснове матэрыялаў палявых этнаграфічных даследаванняў) / У. Я. Аўсейчык // Беларускае Падзвінне: вопыт, методыка і вынікі палявых даследаванняў (да 80-годдзя пачатку археалагічных раскопак у г. Полацку) : зб. навук. пр. рэсп. навук.-практ. семінара, Полацк, 20–21 ліст. 2008 г. / Пад агульн. рэд. Д. У. Дука, У. А. Лобача. – Наваполацк : ПДУ, 2009. – С. 132–136.
Аўсейчык, У. Я. Пахавальна-памінальная абраднасць як сфера міжэтнічнага і міжканфесійнага ўзаемадзеяння ў сучаснай вёсцы Беларускага Падзвіння (да пастаноўкі праблемы) / У. Я. Аўсейчык // III Машеровские чтения : материалы респ. науч.-практ. конф. студентов, аспирантов и молодых ученых, Витебск, 24–25 марта 2009 г. / Вит. гос. ун-т им. П. М. Машерова ; редкол.: А. Л.Гладков (гл.ред.) [и др.]. – Витебск : УО «ВГУ им. П.М. Машерова», 2009. – С. 19–21. (История. Белорусская филология. Русская филология).
Аўсейчык, У. Я. Асаблівасці народнага дойлідства старавераў Падзвіння (па матэрыялах ХІХ – пачатку ХХ ст.) / У. Я. Аўсейчык // Актуальные проблемы архитектуры Белорусского Подвинья и сопредельных регионов : сб. ст. Респ. науч.-практ. сем., Новополоцк, 8–9 окт. 2015 г. / Полоц. гос. ун-т ; под общ. ред. В. Е. Овсейчика, Г. И. Захаркиной, Р. М. Платоновой. – Новополоцк : ПГУ, 2015. – С. 38-42.
Аўсейчык У. Я. Стараверы Полаччыны ў другой палове ХІХ – пачатку ХХ ст. / У. Я. Аўсейчык // Тэзісы навук.-краязн. канф. да 90-годдзя Краязнаўчага музея Полацка, Полацк, 7–8 снеж. 2016 г. / НПГКМЗ ; укл. І. П. Воднева. – Полацк, 2016 – С. 6–7.
Аўсейчык, У. Я. Гісторыя вывучэння старавераў Падзвіння ў ХІХ – пачатку ХХІ ст. / У.Я. Аўсейчык // Традыцыі і сучасны стан культуры і мастацтваў : VII Міжнар. навук.-практ. канф., Мiнск, 24–25 ліст. 2016 г. : зб. дакл. i тэз. : у 2 т. / Ц-р дасл. бел. культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі ; гал. рэд. А. І. Лакотка. – Мінск : Права і эканоміка, 2017. – Т. 1. – С. 461–465.
Аўсейчык, У. Я. Стараверы Шуміліншчыны ва ўяўленнях беларускага насельніцтва (па матэрыялах сучасных палявых этнаграфічных экспедыцый) / У. Я. Аўсейчык // Беларусь праз прызму рэгіянальнай гісторыі: Шумілінскі край : зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т гісторыі ; рэдкал.: В. В. Даніловіч [і інш.]. – Мінск : Бел. нав., 2018. – С. 18–28.
Аўсейчык, У. Стараверы Полаччыны ў другой палове ХІХ – пачатку ХХ ст. / У. Аўсейчык // Полацкія чытанні – 2017 : зб. матэрыялаў навук.-практ. канф., Полацк, 2 верас. 2017 г. / Ін-т мовазнаўства імя Я. Коласа Ц-ра даслед. бел. культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі. – Мінск : Права і эканоміка, 2017. – С. 14–19.
Аўсейчык, У. Я. Этнічныя групы Лепельшчыны (па матэрыялах сучасных палявых этнаграфічных экспедыцый) / У. Я. Аўсейчык // VIII Лепельскія чытанні : матэрыялы VIII навук.-практ. канф., Лепель, 18–19 каст. 2018 г. ; пад рэд. Я. А. Грэбеня. – Віцебск, 2018. – С. 58–65.
Аўсейчык, У. Я. Стараверы Беларускага Падзвіння ў канцы ХІХ – пачатку ХХ ст.: асаблівасці рассялення і ўзаемадзеяння з мясцовым насельніцтвам / У. Я. Аўсейчык // Религия и общество – 13 : сб. науч. ст. / Под общ. ред. В. В. Старостенко, О. В. Дьяченко. – Могилев : МГУ им. А. А. Кулешова, 2019. – С. 175–178.
Аўсейчык, У. Я. Асаблівасці гаспадарчых заняткаў старавераў Падзвіння (па матэрыялах 2-й паловы ХІХ – пачатку ХХ ст.) / У. Я. Аўсейчык // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Ц-р даслед. бел. культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі ; навук. рэд. А. І. Лакотка. – Мінск : Права і эканоміка, 2019. – Вып. 26. – С. 184–190.
Овсейчик, В. Е. Старообрядцы Белорусского Подвинья в ХІХ – начале ХХ в.: особенности расселения и этнической культуры / В. Е. Овсейчик // Старообрядчество: история, культура, современность : материалы XIII Междунар. науч. конф., Москва, 21–23 нояб. 2019 г. ; гл. ред. В. И. Осипов. – М., 2019. – С. 167–71.
Морозова, Н. Научное наследие В. Н. Чекмонаса (1936–2004): изучение старообрядчества Литвы / Н. Морозова // Kalbotyra: Slavistica Vilnensis. –2017. – № 62. – Р.139–150.
Чекмонас, В. Н. К социолингвистической характеристике старообрядческих говоров Литвы / В. Н. Чекмонас // Тр. по рус. и слав. филологии: Лингвистика. Нов. сер. – Тарту : Изд-во Тартуского ун-та, 2000. – Т. IV: Русские староверы за рубежом. – С. 200–224.
Чекмонас, В. Об основных этапах социолингвистической истории старообрядчества Литвы / В. Чекмонас // Тр. по рус. и слав. филологии: Лингвистика. Нов. сер. – Тарту : Изд-во Тартуского ун-та, 2000. – Т. III: Языки диаспоры: проблемы и перспективы. – С. 135–147.
Морозова, Н. А. Литовское старообрядчество: история, культура, язык (библиографический указатель) / Н. А. Морозова // Kalbotyra: Slavistica Vilnensis. – 2001. – №50(2). – Р. 195–218.
Морозова, Н. Библиография научных трудов В.Н. Чекмонаса / Н. Морозова // Kalbotyra: Slavistica Vilnensis. – 2009. – № 54(2). – Р. 21–36.
Морозова, Н. А. Староверы Литвы: места компактного проживания в прошлом и настоящем / Н. А. Морозова //
Историко-культурный ландшафт Северо-Запада / Четвертые Шёгреновские чтения : сб. ст. – СПб. : Европейский Дом, 2011. – С. 248–259.
Морозова, Н. Староверы Литвы: к вопросу о местах компактного проживания в прошлом и настоящем / Н. Морозова // Перекрестки. – 2012. – № 3–4. – С. 136 – 147.
Морозова, Н. Сочинения старообрядцев-беспоповцев в Речи Посполитой в XVIII веке / Н. Морозова // Kalbotyra: Slavistica Vilnensis. –2013. – №. 58(2). – Р. 79–97.
Морозова, Н. Анатолий Павлович Непокупный и изучение старообрядческих говоров Литвы / Н. Морозова // Kalbosistorijosir dialektologijos problemos 5. – Vilnius : Lietuvių kalbos institutas, 2018. – Р. 250–273.
Поташенко, Г. Староверие в Литве: Вторая половина XVII – начало XIX вв. Исследования, документы, материалы / Г. Поташенко. – Вильнюс : Aidai, 2006. – 543 с.
Новиков, Ю. А. Пасхальный обход дворов у старообрядцев белорусско-литовского пограничья / Ю. А. Новиков // Kalbotyra: Slavistica Vilnensis. – 2002. – № 51. – Р. 81–92.
Новиков, Ю. А. Фольклор старообрядцев стран Балтии (истоки, динамика развития, особенности бытования) / Ю. А. Новиков // Kalbotyra: Slavistica Vilnensis. –2009. – Т. 54. – Р. 140–155.
Новиков, Ю. А. Календарные праздники старообрядцев стран Балтии / Ю. А. Новиков // Славянские чтения VII. – Daugavpils, 2009. – Р. 12–18.
Фольклор старообрядцев Литвы: Тексты и исследования / Изд. подгот. Ю. Новиков. – Вильнюс : Вильн. пед. ун-т, 2007. – Т. 1: Сказки. Пословицы. Загадки. – 570 с.
Фольклор старообрядцев Литвы: Тексты и исследования / Изд. подгот. Ю. Новиков. – Вильнюс : Вильн. пед. ун-т, 2009. – Т. 2: Народная мифология. Поверья. Бытовая магия. – 568 с.
Фольклор старообрядцев Литвы: Тексты и исследования / Изд. подгот. Ю. Новиков [и др.]. – Вильнюс : Вильн. пед. ун-т, 2010. – Т. 3: Народные песни. Частушки. Детский фольклор.564 с.
Januszewska-Jurkiewicz, J. Stosunki narodowościowe na Wileńszczyźnie w latach 1920-1939 / J. Januszewska- Jurkiewicz. – Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010. – 710 s.
Chomiński, O. Obszar językowy litewski w państwie polskim 1927–1933 / O. Chomiński // Acta Baltico‑Slavica. – 2010. – № 34. – S. 197–261.