ABOUT THE SCOPE AND ORIGIN OF THE PROVERB ХТО МАЖА, ТОЙ І ЕДЗЕ
Article Sidebar
Main Article Content
Abstract
The article deals with the scope and origin of the proverb Хто мажа, той і едзе, which is improperly determined as "native Belarusian one" in "Etymological dictionary of proverbs" (2015) by I.Ya. Lepeshev. It was found that the Belarusian variant of the proverb Не падмажаш – не паедзеш can be used in both in the figurative and in the literal sense, it has an international scope and it dates back to the Polish variant of international proverb Kto smaruje, jedzie. The proverb was probably borrowed from Polish before the beginning of the XIX c. The borrowed proverb was transformed in the Belarusian language, so that the variant with double negative appeared – Не падмажаш – не паедзеш (c. the first half of the XIX c.). The Belarusian variant of the proverb was later borrowed to the Russian language.
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
References
Лепешаў, І. Я. Парэміялогія як асобны раздзел мовазнаўства : дапам. / І. Я. Лепешаў. – Гродна : ГрДУ імя Янкі Купалы, 2006. – 279 с.
Петрушевская, Ю. А. Интернациональные, заимствованные и исконно языковые единицы в составе паремиологического фонда современного белорусского языка / Ю. А. Петрушевская // Вестн Новгородского гос. ун-та. Сер. Филологические науки. – 2014. – № 77. – С. 123–126.
Иванов, Е. Е. Белорусская паремиология и афористика в общеевропейском контексте (актуальные проблемы изучения) / Е. Е. Иванов // Nationales und Internationales in der slawischen Praseologie = Национальное и интернациональное в славянской фразеологии : XV Международный съезд славистов, г. Минск, Республика Беларусь, 20–27 августа 2013 г. / Internationales Slawistenkomitee, Phraseologische Kommission ; Hrsg. H. Walter, V. M. Mokienko. – Greifswald : E.M.A.-Universität, 2013. – S. 111–116.
Nationales und Internationales in der slawischen Praseologie = Национальное и интернациональное в славянской фразеологии : XV Международный съезд славистов, г. Минск, Республика Беларусь, 20–27 августа 2013 г. / Internationales Slawistenkomitee, Phraseologische Kommission ; Hrsg. H. Walter, V. M. Mokienko. – Greifswald : E.M.A.-Universität, 2013. – 276 S.
Иванов, Е. Е. Различия в семантике и структуре белорусских и английских пословиц / Е. Е. Иванов, Ю. А. Петрушевская // Актуальные проблемы преподавания иностранных языков в высшей школе Республики Беларусь : сб. науч. статей / под ред. Е. Е. Иванова. – Могилев : МГУ имени А. А. Кулешова, 2011. – С. 213–215.
Иванов, Е. Е. Типы межъязыковых сходств и различий паремиологических единиц (на материале белорусского и немецкого языков) / Е. Е. Иванов, Н. К. Романова // Acta Albaruthenica, Rossica, Polonica – VII : зб. навук. артыкулаў / пад рэд. Г. М. Мезенка. – Віцебск : Выд-ва ВДУ імя П. М. Машэрава, 2006. – С. 161–164.
Іваноў, Я. Я. Парэміялагічныя сістэмы беларускай і рускай моў : падабенствы і разыходжанні / Я. Я. Іваноў // Філологічні студіï : науковий вісник Криворізького держ. пед. ун-ту. – 2011. – Вип. 6. – Ч. 2. – С. 53–63.
Іваноў, Я. Я. Прыказкі і антыпрыказкі ў беларускай і іншых славянскіх і неславянскіх мовах / Я. Я. Іваноў // Славянские народы и их культуры : традиция и современность : сб. науч. статей / редкол.: В. И. Коваль (отв. ред.) [и др.]. – Гомель : ГГУ имени Ф. Скорины, 2013. – С. 137–139.
Іваноў, Я. Я. Прынцыпы супастаўляльнага апісання афарыстычнай парэміялогіі беларускай і рускай моў / Я. Я. Іваноў // Studia sławistyczne. – 2003. – T. 4. – S. 49–55.
Іваноў, Я. Я. Семантычная тыпалогія афарызма ў славянскіх і германскіх мовах / Я. Я. Іваноў // Frazeologické štúdie III : k 13. kongresu slavistov v L’ubl’ane / Komisia pre výskum frazeológie pri Slovenskom komitéte slavistov, Jazykovedný ústav L’udovíta Štúra Slovenskej akadémie vied; ed. J. Mlacek, P. Ďurčo. – Bratislava : STIMUL, 2003. – S. 43–60.
Петрушевская, Ю. А. Универсальное и национальное в паремиологической системе языка (на материале английского и белорусского языков) / Ю. А. Петрушевская // Даследаванні па германскай і славянскай філалогіі = Acta Germano-Slavica : зб. навук. артыкулаў / пад рэд. Я. Я. Іванова. – Магілёў : МДУ імя А. А. Куляшова, 2015. – Вып. 6. – C. 213–216.
Іваноў, Я. Я. Нацыянальна-культурная семантыка беларускай мовы і праблема яе лінгвакраіназнаўчай рэпрэзентацыі (на матэрыяле моўнай афарыстыкі) / Я. Я. Іваноў // Сацыякультурная прастора мовы (сацыяльныя і культурныя аспекты вывучэння беларускай мовы) : манаграфія / С. Ф. Іванова, Я. Я. Іваноў, Н. Б. Мячкоўская. – Мінск : Веды, 1998. – С. 33–62.
Іваноў, Я. Я. Слоўнік беларускіх прыказак, прымавак і крылатых выразаў : лінгвакраіназнаўчы дапаможнік / Я. Я. Іваноў, С. Ф. Іванова. – Мінск : Беларускі Фонд Сораса, 1997. – 262 с. – (“Абнаўленне гуманітарнай адукацыі ў Беларусі”).
Ганчарова, Н. А. Proverbia et dicta : шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў) / Н. А. Ганчарова, Л. Г. Калядка, Ш. М. Шчарбакова [і інш.] ; пад рэд. Н. А. Ганчаровай. – Мінск : Універсітэцкае, 1993. – 255 с.
Иванов, Е. Е. Русско-белорусский паремиологический словарь / Е. Е. Иванов, В. М. Мокиенко. – Могилев : МГУ имени А. А. Кулешова, 2007. – 242 с.
Іваноў, Я. Я. Англа-беларускі парэміялагічны слоўнік = English-Belarusian Paremiological Dictionary / І. С. Дубасава, Я. Я. Іваноў, Н. П. Пятрова [і інш.]; пад рэд. Я. Я. Іванова. – Магілёў : МДУ імя А. А. Куляшова, 2009. – 240 с.
Іваноў, Я. Я. Беларуска-нямецкі парэміялагічны слоўнік = Belarussisches-Deutsch paremiologisches Wörterbuch / Я. Я. Іваноў, Н. К. Раманава. – Магілёў : МДУ імя А. А. Куляшова, 2006. – 108 с.
Іваноў, Я. Я. Польска-беларускі парэміялагічны слоўнік = Polsko-białoruski słownik paremiołogiczny / Я. Я. Іваноў [і інш.] ; прад. і ўступ. артыкул Я. Я. Іванова. – Магілёў : МДУ імя А.А. Куляшова, 2007. – 192 с.
Санько, З. Ф. Малы руска-беларускi слоўнiк прыказак, прымавак i фразем / З. Ф. Санько. – Мінск : Навука і тэхніка, 1991. – 218 с.
Іваноў, Я. Я. Нацыянальна-культурная семантыка беларускай мовы як аб’ект лінгвакраіназнаўства (пры вывучэнні беларускай мовы як замежнай і як другой ва ўмовах блізкароднаснага руска-беларускага білінгвізму) / Я. Я. Іваноў // Беларуская мова : шляхі развіцця, кантакты, перспектывы : мат-лы ІІІ Міжнар. кангрэса
беларусістаў “Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый”, г. Мінск, 21–25 мая, 4–7 снежня 2000 г. / UNESCO, ГА “Міжнародная асацыяцыя беларусістаў”, Нац. навук.-асвет. цэнтр імя Ф. Скарыны; рэдкал. : Г. Цыхун (гал. рэд.) і інш. – Мінск : Беларускі кнігазбор, 2001. – С. 285–290. – (“Беларусіка = Albaruthenica”. Кн. 19).
Лепешаў, І. Я. Этымалагічны слоўнік прыказак / І. Я. Лепешаў. – Мінск : Вышэйшая школа, 2014. – 141 с.
Аксамітаў, А. С. Прыказкі і прымаўкі : тлумачальны слоўнік беларускіх прыказак і прымавак з архіваў, кафедральных збораў, рэдкіх выданняў ХІХ і ХХ стагоддзяў / А. С. Аксамітаў ; пад рэд. Я. Янушкевіча. – 2-е выд., дапрац. – Мінск : Беларуская навука, 2002. – 320 с.
Носовичъ, И. И. Сборникъ бPлорусскихъ пословицъ / И. И Носовичъ. – СПб. : Типографія Императорской Академіи Наукъ, 1874. – VI, 232, 18 с. – (Сборникъ ОтдPленія русскаго языка и словесности Императорской Академіи Наукъ. Т. ХІІ, № 2).
Fеdеrоwski, М. Lud białoruski na Rusi Litewskiej : materjały do etnografji słowiańskiej zgromadzone w latach 1877–1905 : T. I–IV / М. Fеdеrоwski. – Warszawа : Towarzystwo naukowe Warszawskie, 1935. – Т. IV : Przysłowia, żarciki, wyrażenia stałe [etc]. – XVIII, 490 s.
Янкоўскі, Ф. М. Беларускія прыказкі, прымаўкі, фразеалагізмы / склаў Ф. М. Янкоўскі. – 2-е выд., дап. – Мінск : Выд-ва АН БССР, 1962. – 556 с.
Янкоўскі, Ф. М. Беларускiя прыказкi, прымаўкi, фразеалагiзмы / склаў Ф. М. Янкоўскi. – 3-е выд., дапрац. і дап. – Мінск : Навука і тэхніка, 1992. – 491 с.
Рапановiч, Я. Н. Беларускiя прыказкi, прымаўкi i загадкi / склад. Я. Н. Рапановіч. – 2-е выд., перапр. i дап. – Мінск : Вышэйшая школа, 1974. – 384 с.
Рабкевіч, В. І. Паслухай, што людзі кажуць : беларускія народныя прыказкі, прымаўкі, прыкметы, жарты / В. І. Рабкевіч. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1985. – 270 с.
Ляцкій, Е. А. Матеріалы для изученія творчества и быта бΟлоруссовъ. I. Пословицы, поговорки, загадки / Е. А. Ляцкій. – М., 1898. – VII, 63 с. – (Чтенія въ Императорскомъ ОбществΟ исторіи и древностей Россійскихъ при Московскомъ университетΟ. Кн. 3).
Dybowski, W. Przysłowia białoruskie z powiatu Nowogródskiego / W. Dybowski. – Kraków : W drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1881. – 23 s. – (Zbiór wiadomości do antropologii krajowej. T. V. Dz. 3 : Materyjały etnologiczne).
Варлыга, А. Прыказкі Лагойшчыны = Proverbs of Lahojsk : зборнік народных прыказак / запісаў А. Варлыга ; уступ. арт. Р. Максімовіч ; Беларускі Інстытут Навукі й Мастацтва. – Нью-Ёрк ; Мюнхен : Выданьне Фундацыі імя Пётры Крэчэўскага, 1966. – 112 с.
Прыказкі і прымаўкі : у 2 кн. / склад. М. Я. Грынблат. – Мінск : Навука і тэхніка, 1976. – Кн. 1. – 559 с. ; Кн. 2. – 616 с.
Шкраба, І. P. Крынічнае слова : беларускія прыказкі і прымаўкі / І. P. Шкраба, Р. B. Шкраба ; прад. і ўступ. артыкул Р. В. Шкрабы. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1987. – 286 с.
Лепешаў, I. Я. Слоўнік беларускіх прыказак / I. Я. Лепешаў, М. А. Якалцэвіч. – [2-выд., дап.]. – Мінск : Беларуская навука, 2002. – 511 с.
Лепешаў, I. Я. Тлумачальны слоўнік прыказак / I. Я. Лепешаў, М. А. Якалцэвіч. – Гродна : ГрДУ, 2011. – 695 с.
Adalberg, S. Księnga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich / S. Adalberg. – Warszawa : Druk E. Skiwskiego, 1889–1894. – XVIII, 31 [32], 805 s.
Mała księga przysłów polskich / pod red. S. Nyczaja. – Radom : Oficyna Wydawnicza STON I, 1996. – 273 s.
Stypuła, R. Słownik przysłow i powiedzeń rosyjsko-polski, polsko-rosyjski / R. Stypuła. – Warszawa : Wiedza Powszechna, 2003. – 999 s.
Wόjcik, A. Słownik przysłów niemiecko-polski, polsko-niemecki / A. Wόjcik, H. Ziebart. – Warszawa : Wiedza Powszechna, 2001. – 547 S.
Wander, K. F. W. Deutsches Sprichwörter-Lexikon : Vol. I–V / K. F. W. Wander. – Leipzig : F. A. Brockhaus, 1867– 1880.
Walter, H. Русско-немецко-польский словарь активных пословиц (с иноязычными параллелями и историко-культурологическими комментариями) / H. Walter, W. M. Mokienko, E. Komorowska, K. Kusal. – Greifswald ; Szczecin : Volumina, 2014. – 433 S.
Жуков, В. П. Словарь русских пословиц и поговорок / В. П. Жуков. – 9-е изд., стереотип. – М. : Русский язык, 2002. – 544 с.
Мокиенко, В. М. Школьный словарь живых русских пословиц / В. М. Мокиенко и др. – СПб. : Нева ; М. : ОЛМА-Пресс, 2002. – 352 с.
Разумов, А. А. Мудрое слово : русские пословицы и поговорки / сост. А. А. Разумов ; вступ. ст. Б. П. Кирдана. – М. : Детгиз, 1957. – 240 с.
Русские пословицы и поговорки / сост. Ф. М. Селиванов, Б. П. Кирдан, В. П. Аникин ; под ред. В. П. Аникина ; предисл. В. П. Аникина. – М.: Художественная литература, 1988. – 431 с.
Пермяков, Г.Л. К вопросу о паремиологическом минимуме языка (на материале русских народных изречений) / Г. Л. Пермяков // Основы структурной паремиологии / Г. Л. Пермяков. – М. : Наука, 1988. – С. 143–169.
Мокиенко, В. М. Антипословицы русского народа / В. М. Мокиенко, X. Вальтер. – СПб. : Нева, 2005. – 576 с.
Пословица не мимо молвится = Нема приповідки без правди: російські прислів’я та приказки з українськими відповідниками / укл. Н. Бєленькова. – 2-е вид., випр. й доп. – Київ : Дніпро, 1969. – 246 с.
Котова, М. Ю. Русско-славянский словарь пословиц с английскими соответствиями / М. Ю. Котова. – СПб. : Изд-во СПбГУ, 2000. – 360 с.
Čelakovský, Fr. L. Mudrosloví národa slovanského v příslovích : připojena je též sbírka prostonárodních českých pořekadel / uspořádal a vydal Fr. L. Čelakovský. – V Praze : V Komissí u Fr. Řivnăče, 1852. – 644, X s.
Нeмецко-латинскій и русскій лексиконъ купно съ первыми началами рускаго языка къ общей пользP при Імператорской Академіи наукъ печатію изданъ. – St. Petersburg : Gedr. in der Kayserl. Acad. Der Wissenschafften Buchdruckerey, 1731. – [4], 788 с.
Geyr, H. Sprichwörter und sprichwortnahe Bildungen im dreisprachigen Petersburger Lexikon von 1731 / H. Geyr. – Frankfurt am Main ; Bern : Peter Lang Verlag, 1981. – 234 S. – (Symbolae slavicae. Bd. 13).
Павловский И. Я. Русско-немецкій словарь / И. Я. Павловский. – 3-е изд., перераб., испр. и доп. – Рига : Н. Киммель ; Leipzig : F. Fleischer, 1900. – XII, 1774 с.
Даль, В. И. Толковый словарь живого русского языка : в 4 т. / В. И. Даль ; Репр. воспроизведение изд. 1882 г. – 3-е изд. – М. : Гос. изд-во иностр. и нац. словарей, 1955.
Даль, В. И. Пословицы русского народа : в 2 т. / В. И. Даль. – 3-е изд. – М. : Художественная литература, 1984. – Т. 1. – 382 с. ; Т. 2. – 399 с.
Mieder, W. Proverbs : A Handbook / W. Mieder. – Westport, CT : Greenwood Press, 2004. – 304 pp.
Мюррей, Ю. В. Большая книга русских пословиц и поговорок и их английских аналогов = The Big Book of Russian Proverbs and Sayings with their English Equivalents / Ю. В. Мюррей. – М. : АСТ ; СПб. : Сова, 2008. – 256 с.
Zwilling, M. J. Sprichwörter. Sprichwörtliche Redensarten. Russisch-Deutsches Wörterbuch. Über 700 Einheiten / M. J. Zwilling. – 2. unv. Aufl. – Moskau : Verlag „Russkij jazyk“, 2001. – 216 S.
Koshemjako, W. S. Deutsche Sprichwörter und russische Äquivalente / W. S. Koshemjako, L. I. Podgornaja. – Sankt-Peterburg : Karo, 2003. – 114 ; 78 S.
Котова, М. Ю. Очерки по славянской паремиологии / М. Ю. Котова. – СПб. : Филол. фак. СПбГУ, 2003. – 230 с. – (“Филологические исследования”).
Rysiński, S. Proverbiorum polonicorum centuriae decem et octo / S. Rysiński. – Lubcz : Piotr Blastus Kmita, 1618. – VIII, 84 s.