ПРАДСТАЎЛЕННЕ Д.І. МЕНДЗЯЛЕЕВА І ЯГО ЭПОНІМАЎ У САВЕЦКІХ І РАСІЙСКІХ ПАДРУЧНІКАХ ХІМІІ (1924–2024)
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Анатацыя
Пададзены ацэнка і аналіз гістарычнага і сучаснага прадстаўлення Мендзялеева і яго эпонімаў у падручніках хіміі. Метадам кантэнт-аналізу з сістэматычным адборам, мэтанакіраванай выбаркай і пэўнымі крытэрыямі былі выбраны і прааналізаваны 8 савецкіх (1924–1991 гг.) і 3 сучасныя расійскія падручнікі хіміі (1991–2022 гг.). Ідэнтыфікаваны мендзялееўскія эпонімы, у тым ліку 21 хімічны, а таксама 7 немендзялееўскіх перыядычных табліц. Выдзелены перыяды ў прадстаўленні Мендзялеева і яго эпонімаў у падручніках: зацішша (1924–1940), рост і росквіт (1940–1985), спад (1985–2022). Гэта адпавядае раней выяўленай заканамернасці ў дынаміцы эпонімаў у медыцынскай адукацыі. У якасці прычын нізкай папулярнасці Мендзялеева і яго эпонімаў у падручніках 1920-х гг. і росквіту ў падручніках 1940–1985 гг. прыводзяцца адпаведна недаацэнка дасягненняў вучонага, якая працягвалася з часу Расійскай імперыі, і рашэнне савецкай улады аб услаўленні айчынных вучоных. Знікненне эпонімаў выкліча страту гістарычнага кантэксту, сродкаў запамінання, зніжэнне крытычнага мыслення, навуковай і культурнай пісьменнасці, парушэнне пераемнасці і зніжэнне гуманізму ў адукацыі.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Гэты твор даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution» («Атрыбуцыя») 4.0 Сусветная.
Бібліяграфічныя спасылкі
Lagerkvist U. The periodic table and a missed Nobel Prize. – London: World Scientific, 2003. – 122 p. DOI: 10.1142/9789814295963_0003
The periodic table of elements in chemistry textbooks for junior high-schools / M.M. Chrzanowski, I. Buczek, М. Musialik et al. // Edukacja Biologiczna i Środowiskowa. – 2017. – Vol. 62, No. 1. – P. 57–69.
Какзанова Е.М. Искусство памяти: термины-эпонимы // Искусство памяти: воспитание национально-культурного сознания молодежи: сб. науч. ст. межрегион. науч.-метод. конф. / Санкт-Петербург (24 нояб. 2010 г.). – СПб.: О-во «Знание» СПб. и Ленингр. обл., 2011. – С. 192–197.
Becker C.J., McDermott M., London Z.N. Declining use of neurological eponyms in cases where a non-eponymous alternative exists // Clinical Neurology and Neurosurgery. – 2021. – Vol. 200. – Article 106367. DOI: 10.1016/j.clineuro.2020.106367
Cabanac G. Extracting and quantifying eponyms in full-text articles // Scientometrics. – 2014. – Vol. 98, No. 3. – P. 1631–1645. DOI: 10.1007/s11192-013-1091-8
Martins R. de A. Eponyms as a stumbling block in the way of an adequate history of science // IHPST 13th Biennial International Conference. – Rio de Janeiro, IHPST, July 2015. – P. 64. – P. 1–9. – URL: https://www.academia.edu/13926294/Eponyms_as_a_stumbling_block_in_the_way_of_an_adequate_history_of_science._Roberto_de_Andrade_Martins
Crease R.P. Eponymy and ethics // Physics World. – 2023. – Vol. 36, No. 2. – P. 16. DOI: 10.1088/2058-7058/36/02/17
Bestor T.W. Common properties and eponymy in Plato // The Philosophical Quarterly. – 1978. – Vol. 28, No. 112. – P. 189–207. DOI: 10.2307/2218840
Merton R.K. Priorities in scientific discovery: A chapter in the sociology of science // American Sociological Review. – 1957. – Vol. 22, No. 6. – P. 635–659. DOI: 10.2307/2089193
Bragina N., Lubensky S. Eponyms as cultural key words and their lexicographic description in English and Russian // Euralex 2002 Proceedings. Bilingual Lexicography. – 2002. – P. 419–427. – Corpus ID: 54808214. – URL: https://euralex.org/elx_proceedings/Euralex2002/044_2002_V1_Natalia%20Bragina%20&%20Sophia%20Lubensky_Eponyms%20as%20Cultural%20Key%20Words%20and%20Their%20Lexicograph.pdf
Cogan D.G. The rise and fall of eponyms // Archives of Ophthalmology. – 1978. – Vol. 96, No. 12. – P. 2202–2203. DOI: 10.1001/archopht.1978.03910060504003
Felts J. H. Dietl’s crisis: The rise and fall of medical eponyms // Perspectives in Biology and Medicine. – 1999. – Vol. 43, No. 1. – P. 47–53. DOI: 10.1353/pbm.1999.0048
Scientific history and the educational significance of eponyms in science and medical instruction / G. Govindarajan, S.S. Rao, S. Vaiyapuri et al. // Journal of Instructional Psychology. – 1993. – Vol. 20, No. 4. – P. 340–346.
Ma L., Chung K.C. In defense of eponyms // Plastic and Reconstructive Surgery. – 2012. – Vol. 129, No. 5. – P. 896e–898e. DOI: 10.1097/PRS.0b013e31824aa083
Trüeb R.M. Value of eponyms in dermato-trichological nomenclature // Skin Appendage Disorders. – 2018. – Vol. 4, No. 2. – P. 71–77. DOI: 10.1159/000479035
Slabin U. Chemical eponyms as recognized and perceived by Belarusian and American students // Euro-American Scientific Cooperation. – 2017. – Vol. 15. – P. 51–57. – URL: https://www.researchgate.net/publication/370806622
Слабин В.К. Знание и восприятие химических эпонимов студентами университетов Беларуси и США // Образование и наука. – 2019. – T. 21, № 7. – С. 113–142. DOI: 10.17853/1994-5639-2019-7-113-142
Slabin U. Verkhovsky eponyms in the epoch of educational ethnocentrism // Science and technology education: Engaging the new generation. Proceedings of the 2nd International Baltic Symposium on Science and Technology Education (BalticSTE2017) / V. Lamanauskas (Ed.). – 2017. – Р. 122–124. DOI: 10.33225/BalticSTE/2017.122
Szabolcsi M. Ethnocentrism in Education: A comparative analysis of problems in Eastern and Western Europe // Prospects. – 1989. – № 19(2). – Р. 149–162. DOI: 10.1007/BF02207136
Mainz V.V. Mendeleev and the chemistry textbook in Russia // Preceptors in Chemistry. – 2018. – Vol. 1273. – P. 163–208. DOI: 10.1021/bk-2018-1273.ch008
Akaygun S., Arkun, E. Periodic table representations in Turkish upper-secondary school chemistry textbooks and the chemistry teachers’ opinions on them // Journal of Baltic Science Education. – 2022. – Vol. 21, No. 6A. – P. 1126–1442. DOI: 10.33225/jbse/22.21.1126
Слабин В.К. Американский бизнесмен против российского ученого // Химия в школе. – 2019. – № 2. – С. 66–69.
Wojdon J. Textbooks as propaganda: Poland under Communist Rule, 1944–1989. – London: Routledge, 2018. – 172 p.
Clericuzio A. Teaching chemistry and chemical textbooks in France. From Beguin to Lemery // Science & Education. – 2006. – Vol. 15. – P. 335–355. DOI: 10.1007/s11191-004-3181-8
Novais L.M.R. de N., Bedin E. Análise de livros didáticos de química: Uma visão sobre a unidade didática modelos atômicos // Revista de Ensino de Ciências e Matemática. – 2023. – Vol. 14, No. 2. – P. 1–25. DOI: 10.26843/rencima.v14n2a22
화학 교재 및 화학 교사들의 Brønsted-Lowry 산-염기 개념에 대한 분석 / S.-Ki. Kim, C.-Y. Park, H. Choi et al. // Journal of the Korean Chemical Society. – 2017. – Vol. 61, No. 2. – P. 65-76. DOI: 10.5012/jkcs.2017.61.2.65
Quílez J. Le Châtelier’s principle a language, methodological and ontological obstacle: An analysis of general chemistry textbooks // Science & Education. – 2021. – Vol. 30, No. 5. – P. 1253–1288. DOI: 10.1007/s11191-021-00214-1
Abd-El-Khalick F., Waters M., An-Phong L. Representations of nature of science in high school chemistry textbooks over the past four decades // Journal of Research in Science Teaching. – 2008. – Vol. 45, No. 7. – P. 835–855. DOI: 10.1002/tea.20226
Zhu Y., Tang A. An analysis of the nature of science represented in Chinese middle school chemistry textbooks // International Journal of Science Education. – 2023. – Vol. 45, No. 4. – P. 314–331. DOI: 10.1080/09500693.2022.2160939
Turkish, Indian, and American chemistry textbooks use of inscriptions to represent ‘types of chemical reactions’ / S. Aydin, S. Sinha, К. Izci et al. // Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education. – 2014. – Vol. 10, No. 5. – P. 383. DOI: 10.12973/eurasia.2014.1060a
Didactic capacity of selected Czech and Russian organic chemistry textbooks / N. Karásková, R. Doležal, N. Maltsevskaya et al. // Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology. – 2019. – Vol. 24, No. 1–2. – P. 61–76. DOI: 10.2478/cdem-2019-0005
Demirdöğen B. Examination of chemical representations in Turkish high school chemistry textbooks // Journal of Baltic Science Education. – 2017. – Vol. 16, No. 4. – P. 472–499. DOI: 10.33225/jbse/17.16.472
Aronova E.A. Scientific history: Experiments in history and politics from the Bolshevik revolution to the end of the Cold War. – Chicago: University of Chicago Press. – 256 p. DOI: 10.7208/chicago/9780226761411.001.0001
Fahl S.K. Natural graphite: Occurrence, mining and processing // Bachelor’s thesis. – Institute of Mineral Resources Engineering, 2017. – Education & Research Archive. DOI: 10.7939/r3-gtaj-g664
Дмитрий Иванович Менделеев: жизнь и труды / ред. С.И. Вольфкович, М.М. Дубинин, В.В. Козлов и др. – М.: Изд-во Академии Наук СССР, 1957. – 256 c.
Телешов С.В. На пути к идеальному учебнику химии // Gamtamokslinis Ugdymas – Natural Science Education. – 2013. – Vol. 10, No. 1. – P. 41–60. – URL: http://gu.puslapiai.lt/gu/wp-content/uploads/sites/2/journal/published_paper/volume-10/issue-1/Z6ZpZNJv.pdf
Арбузов А.Е. Материалы по истории отечественной химии: сб. докл. на первом Всесоюзном совещании по истории отечественной химии / Москва (12–15 мая 1948 г.). – М.: Изд-во Академии Наук СССР, 1950. – 269 с. – URL: https://books.google.com/books/about/Материалы_по_Истории.html?id=rjKZzwEACAAJ
Watts H. Manual of chemistry. – Churchill, 1883. – 13th ed. – Vol. 1. – 595 p. – URL: https://hdl.handle.net/2027/nyp.33433066333315
Scerri E. Meyer or Mendeleev: Who created the periodic table? Academic Influence. – 2021, April 5. – URL: https://academicinfluence.com/inflection/study-guides/meyer-mendeleev-periodic-table