КАМОРЫ-ЭКСПАКГАЎЗЫ Ў СІСТЭМЕ ДЗЯРЖАЎНАЙ МЫТНАЙ СЛУЖБЫ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА Ў ДРУГОЙ ПАЛОВЕ ХVІІІ ст.
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Анатацыя
У другой палове ХVІІІ ст. у ВКЛ адбылася рэформа дзяржаўнага апарата, адным з вынікаў якой стала рэарганізацыя мытнай службы і ператварэнне яе ў спецыяльны інстытут у сістэме выканаўчай улады дзяржавы. Мытная служба ВКЛ у гэты перыяд была перабудавана на прынцыпах бюракратыі і стала адной з самых дасканала арганізаваных дзяржаўных структур. Для забеспячэння максімальна поўнага паступлення ў бюджэт грошай, сабраных ад спагнання пошлін ад тавараў, якія перавозіліся праз мяжу, дзяржава шукала аптымальныя шляхі для арганізацыі эфектыўнай працы мытняў, у тым ліку і праз інстытуцыянальныя змены.
У артыкуе на падставе вывучэння і абагульнення архіўных матэрыялаў упершыню ў айчыннай і замежнай гістарыяграфіі паказаны роля і значэнне камор-экспакгаўзаў. У прыватнасці, адзначана, што такія адмысловыя пункты мытнага кантролю з’явіліся ў структуры мытнай службы ВКЛ у 1788 г. Яны былі створаны ў гарадах, дзе ажыццяўляўся найбольш актыўны гандаль замежнымі таварамі – Вільні, Гродне, Коўне, Мінску, Брэсце, Слоніме, Пінску, Мазыры, Нясвіжы і Навагрудку. Акрамя правядзення працэдуры мытнага дагляду, ацэнкі тавара і налічэння пошліны, экспакгаўзы дадаткова з’яўляліся месцамі часовага складзіравання і захоўвання тавараў. У даследаванні даецца характарыстыка дзейнасці экспакгаўзаў, адзначаецца іх роля ў пашырэнні і развіцці гандлю на тэрыторыі ВКЛ у другой палове ХVІІІ ст.
Вынікі даследавання могуць быць выкарыстаны пры вывучэнні дзейнасці дзяржаўных інстытутаў ВКЛ у другой палове ХVІІІ ст, пры падрыхтоўцы абагульняючых навуковых прац, вучэбных дапаможнікаў па гісторыі ВКЛ і гісторыі мытнай службы.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Гэты твор даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution» («Атрыбуцыя») 4.0 Сусветная.
Бібліяграфічныя спасылкі
Zahorski A. Centralne instytucje polityczne w Polsce w dobie rozbiorów. – Warszawa, 1959. – 283 s.
Volumina legum. – Petersburg: Nakładem i drukiem Jozafata Ohryzki, 1860. – T. VІІ. – 415 s.
Балковая В.Г. Таможенная служба в системе управления Российского государства (ХVI–ХVIII вв.): историко-правовой аспект. Диссерт. на соиск. уч. ст. докт. юрид. наук. URL: https://www.dissercat.com/content/tamozhennaya-sluzhba-v-sisteme-upravleniya-rossiiskogo-gosudarstva-xvi-xviii-vv-istoriko-pra (дата обращения 05.11.2020).
Кітурка І.Ф. Стварэнне і развіццё дзяржаўнай мытнай службы ВКЛ у другой палове ХVІІІ ст.: гістрыяграфія пытання // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А. А. Куляшова. Серыя Гуманітарныя навукі (гісторыя, філасофія, філалогія) – 2021. – № 2 (58). – С. 13–23.
Довнар-Запольский М.В. Государственное хозяйство Великого княжества Литовского при Ягеллонах. – Т. І. – Киев: Тип. Имп. св. Владимира и издательское дело Н.Т. Корчак-Новицкого, 1901. – VІІІ, 807, СХІІ с.
Lietuvos Vastybes Istorijos Archyvas (LVIA) – Дзяржаўны гістарычны архіў Літвы. – F. 11. Скарбавая камісія ВКЛ (1509–1797 гг.). – Ар. 1. – Віb. 111. Эканамічныя пратаколы ўказаў і распараджэнняў (1765–1766 гг.).
Голубеў В.Ф. Гандаль у Вялікім Княстве Літоўскім у ХVІ–ХVІІІ стст.: ступень вывучанасці, формы, прынцыпы арганізацыі, асноўныя накірункі ў вывучэнні (пастаноўка праблемы) // Гісторыя гандлю на тэрыторыі Беларусі: зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т гісторыі ; уклад.: А.А. Скеп’ян ; рэдкал.: А.А. Каваленя і інш. – Мінск: Беларуская навука, 2016. – С. 21–32.
Pilarczyk P.M. Komisja Skarbu Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec zagadnień handłowych // Гісторыя гандлю на тэрыторыі Беларусі: зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т гісторыі ; уклад.: А.А. Скеп’ян ; рэдкал.: А.А. Каваленя і інш. – Мінск: Беларуская навука, 2016. – С. 189–201.
Pilarczyk P.M. Instrukcje dla litewskich komisarzy skarbowych delegowanych na sejmy (1780–1790) // Krakowskie studia z historii Państwa і Prawa. – 2020. – T. 13. – Nr. 2. – S. 235–255.
Кітурка І. Эканамічная літаратура другой паловы ХVІІІ ст. аб неабходнасці і шляхах рэфармавання сельскай гаспадаркі Вялікага княства Літоўскага //Silva rerum nova: Штудыі ў гонар 70-годдзя Георгія Я. Галенчанкі. – Вільня-Мінск: AIDAI – ATHENAEUM, 2009. – С. 162–168.
LVIA. – F. 11. – Ар. 2. – Віb. 88. Устава і інструкцыі Камісіі па арганізацыі мытняў у ВКЛ (1767 г.).
LVIA. – F. 11. – Ар. 1. – Віb. 238. Мытныя пратаколы (1786–1788 гг.).
Китурко И.Ф. Денежное обеспечение служащих государственной таможенной службы ВКЛ во второй половине ХVIII в. // Вестник Брянского государственного университета. Сер. Исторические науки. – 2022. – № 2– С. 63–71.
LVIA. – F. 11. – Ар. 1. – Віb. 239. Мытныя пратаколы (1788–1790 гг.).
Gordziejew J. Materiały źródłowe do dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Cz. 2: Z Zagadnień sksrbowości w dobie stanisławowskiej // Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie. – 2004. – S. 127–166.
LVIA. – F. 11. – Ар. 1. – Віb. 131. Пратаколы Скарбавага дэпартамента (1795 г.).