ПАМІНАЛЬНАЯ АБРАДНАСЦЬ БЕЛАРУСАЎ ПАДЗВІННЯ Ў ВЕСНАВЫ ПЕРЫЯД (ПА ЭТНАГРАФІЧНЫХ МАТЭРЫЯЛАХ ХІХ – ПАЧАТКУ ХХІ СТАГОДДЗЯ)
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Анатацыя
На аснове этнаграфічных матэрыялаў ХІХ – пачатку ХХІ стагоддзя разгледжана памінальная абраднасць беларусаў Падзвіння ў веснавы перыяд. Прааналізаваны памінальныя традыцыі на Масленічныя і Вербныя Дзяды, велікодна-радаўніцкія і траецкія абрады ўшанавання продкаў. Дадзена характарыстыка варыянтам назваў абрадаў, выяўлены іх арэалы, разгледжаны парадак рытуальных дзеянняў, ахарактарызаваны сучасны стан абрадаў, выяўлены іх рэгіянальныя рысы і лакальныя адрозненні ў межах Падзвіння. Да этналагічнага вывучэння прыцягнуты новыя палявыя матэрыялы, частка якіх зафіксавана аўтарам. Вынікі даследавання будуць карыснымі як для вывучэння светапогляду і вераванняў беларусаў, так і для вырашэння праблем этнічнай гісторыі рэгіёна.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Гэты твор даступны па ліцэнзіі Creative Commons «Attribution» («Атрыбуцыя») 4.0 Сусветная.
Бібліяграфічныя спасылкі
Ліс, А.С. Структура і семантыка абрадаў. Тыпалогія і паэтыка песень / А.С. Ліс // Каляндарна-абрадавая паэзія; навук. рэд. А.С. Фядосік. – Мінск, 2001. – С. 169–187.
Соколова, В.К. Весенне-летние календарные обряды русских, украинцев и белорусов XIX – начало XX в. / В.К. Соколова. – М.: Наука, 1979. – 288 с.
Беларуская народная вуснапаэтычная творчасць / рэдкал.: П.Ф. Глебка [і інш.]. – Мінск: Навука і тэхніка, 1967. – 392 с.
Можейко, З.Я. Календарно-песенная культура Белоруссии: Опыт системно-типологического исследования / З.Я. Можейко. – Минск: Наука и техника, 1985. – 247 с.
Толстая, С.М. Деды в полесском народном календаре / С.М. Толстая // Балто-славянские этнокультурные и археологические древности. Погребальный обряд: тез. докл. / Ин-т славяноведения и балканистики АН СССР; редкол.: Вяч.Вас. Иванов (отв. ред.), Л.Г. Невская. – М., 1985. – С. 81–83.
Традыцыйная мастацкая культура беларусаў: у 6 т. / [ідэя і агул. рэд. Т.Б. Варфаламеевай]. – Мінск: Беларус. навука, 2001. – Т. 1: Магілёўскае Падняпроўе / Т.Б. Варфаламеева [і інш.]. – 797 с.
Традыцыйная мастацкая культура беларусаў: у 6 т. / [ідэя і агул. рэд. Т.Б. Варфаламеевай]. – Мінск: Беларус. навука, 2004. – Т. 2: Віцебскае Падзвінне / Т.Б. Варфаламеева, А.М. Боганева, М.А. Козенка. – 910 с.
Традыцыйная мастацкая культура беларусаў: у 6 т. / [ідэя і агул. рэд. Т.Б. Варфаламеевай]. – Мінск: Выш. шк., 2010. – Т. 5: Цэнтральная Беларусь: у 2 кн. / В.І. Басько [і інш.]. – Кн. 1. – 847 с.
Традыцыйная мастацкая культура беларусаў: у 6 т. / [ідэя і агул. рэд. Т.Б. Варфаламеевай]. – Мінск: Выш. шк., 2006. – Т. 3: Гродзенскае Панямонне: у 2 кн. / В.І. Басько [і інш.]. – Кн. 1. – 608 с.
Традыцыйная мастацкая культура беларусаў: у 6 т. / [ідэя і агул. рэд. Т.Б. Варфаламеевай]. – Мінск: Выш. шк., 2008. – Т. 4: Брэсцкае Палессе: у 2 кн. / В.І. Басько [і інш.]. – Кн. 1. – 559 с.
Никифоровский, Н.Я. Освященные предметы и отношение к ним простонародья Витебской Белоруссии / Н.Я. Никифоровский. – Витебск: Типо-Литограф. насл. М.Б. Неймана, [1903]. – [2], 26 с.
Троицкий, А. Уклад / А. Троицкий // Литов. епарх. ведомости. – 1875. – 27 июля. – С. 69–70.
Архіў гісторыка-філалагічнага факультэта УА «ПДУ» (АГФФ). – Фонд 1. – Воп. 1. – Спр. 2. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ПДУ ў Бешанковіцкі, Чашніцкі і Лепельскі раёны (ліпень 1996 г.). – Сш. 2. Запісы студэнтаў групы 95-Гіс Гаўрылава В., Далгова Д., Сакалова Ю., Яронька В., Зубровай А., Муляронак Н., Кiрычык В., Вярцінскай А., Зайцавай А., Змітрачэнка А., Рублеўскай В.
Валодзіна, Т. Буркаўкі / Т. Валодзіна // Міфалогія беларусаў: энцыкл. слоўн. – Мінск, 2011. – С. 55.
Lietuvių literatūros ir tautosakos instituto Lieuvių tautosakos rankraštynas. – В. 7647. Tautosaka 2006 m. liepos m÷nesį prie Neris ištakų surinkta Lietuvos ir Baltarusijos mokslininkų grup÷s, vadovaujamos Vykinto Vaitkevičiaus.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 4. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ў Докшыцкі раён (ліпень 2011 г.). – Сш. 1. Запісы Аўсейчыка У.Я.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 5. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ПДУ ў Глыбоцкі і Пастаўскі раёны (4–18 ліпеня 2012 г.). – Сш. 1. Запісы Аўсейчыка У.Я.
Лобач, У.А. Сімвалічны статус і рытуальныя функцыі могілак у беларускай народнай культуры вярхоўяў Бярэзіны і Віліі ХХ – пач. ХХІ ст. / У.А. Лобач // Весн. Полац. дзярж. ун-та. Сер. А. Гуманіт. навукі. – 2008. – № 1. – С. 71–82.
Шейн, П.В. Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края: в 3 т. / П.В. Шейн. – СПб.: Тип. имп. акад. наук, 1890. – Т. 1, ч. 2: Бытовая и семейная жизнь белорусов в обрядах и песнях. – XXXIV, 712, [4] с.
Агапкина, Т.А. Очерки весенней обрядности Полесья / Т.А. Агапкина // Славянский и балканский фольклор: этнолингвистическое изучение Полесья. – М., 1995. – С. 21–107.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 5. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ПДУ ў Глыбоцкі і Пастаўскі раёны (4–18 ліпеня 2012 г.). – Сш. 3. Запісы Аўсейчыка У.Я., Лобача У.А., Малюжанца П., Нікалаевай Г., Краснабаева С.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 8. Палявыя этнаграфічныя запісы Аўсейчыка У.Я. (2005–2011 гг.). – Сш. 7. Матэрыялы этнаграфічнай экспедыцыі у в. Гайдукі Пастаўскага раёна (2008–2009 гг.).
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 11. Матэрыялы апытання па тэме: «Пахавальна-памінальная абраднасць беларусаў Падзвіння» (2012–2013 гг.).
Васілевіч, У. Радаўніца / У. Васілевіч, Л. Дучыц, С. Санько // Міфалогія беларусаў: энцыкл. слоўн. – Мінск, 2011. – С. 394–395.
Никифоровский, Н.Я. Простонародные приметы и поверья, суеверные обряды и обычаи, легендарные сказания о лицах и местах / Н.Я. Никифоровский. – Витебск: Губерн. Типо-Литограф., 1897. – [2], X, 307, 30 с.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 2. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ПДУ ў Докшыцкі раён (ліпень 2009 г.). – Сш. 1. Запісы Аўсейчыка У.Я., Філіпенкі У.С., Лобача У.А., Зянько В., Шаўчэнка Я.
Ліцьвінка, В.Д. Святы і абрады беларусаў / В.Д. Ліцьвінка. – 3-е выд. – Мінск: Беларусь, 2001. – 190 с.
Гарошка, Т.Г. Народныя святы, абрады, звычаі / Т.Г. Гарошка // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Пастаўскага раёна. – Мінск, 2001. – С. 593–599.
Сінкевіч, І.Л. Песенная спадчына Расоншчыны / І.Л. Сінкевіч // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Расонскага раёна. – Мінск, 1994. – С. 542–546.
Полацкі этнаграфічны зборнік / Полац. дзярж. ун-т; [уклад., прадм. і паказ. У.А. Лобача]. – Наваполацк: ПДУ, 2011. – Вып. 2: Народная проза беларусаў Падзвіння. Ч. 2. – 368 с.
Крук, І.І. Народныя абрады і звычаі Верхнядзвіншчыны / І.І. Крук // Памяць: гіст.-дакум. хроніка Верхнядзвінскага раёна: у 2 кн. – Мінск, 2000. – Кн. 2. – С. 292–319.
Шлюбскі, А. Матэрыялы да вывучэння фальклору і мовы Віцебшчыны: у 2 ч. / А. Шлюбскі. – Мінск: Інбелкульт, 1928. – Ч. 2. – 259 с.
Серебренников, Ф. Обычаи и обряды крестьян Себежского уезда при крестинах, свадьбе и похоронах / Ф. Серебренников // Памятная книжка Витебской губернии на 1865 г. – СПб., 1865. – С. 75–90.
Листова, Т.А. Региональная специфика обрядовой культуры (на примере семейных обрядов) / Т.А. Листова // Белорусско-русское пограничье. Этнологическое исследование; отв. ред. Р.А. Григорьева, М.Ю. Мартынова. – М., 2005. – С. 235–348.
Аўсейчык, У.Я. Абрад Стаўроўскія Дзяды на Докшыччыне / У.Я. Аўсейчык // Беларускае Падзвінне: вопыт, методыка і вынікі палявых і міждысцыплінарных даследаванняў: зб. навук. прац міжнар. навук.-практ. канф., Полацк, 21–23 красав. 2011 г.: у 2 ч. / Полац. дзярж. ун-т; пад агульн. рэд. Д.У. Дука, У.А. Лобача. – Наваполацк, 2011. – Ч. 2. – С. 111–123.
Гурская, Ю.А. Древние фамилии современного белорусского ареала на славянском и балтийском фоне / Ю.А. Гурская. – Минск: Белорус. гос. пед. ун-т, 2007. – 360 с.
Chodorowska, I. Świat Ŝywych i umarłych (moŜliwości transgresji) / I. Chodorowska // Браслаўскія чытанні: матэрыялы 4-й навук.-краязн. канф., Браслаў, 24–25 красав. / Браслаўскае музейнае аб’яднанне, Браслаўскае краязнаўчае таварыства; рэдкал.: К. Шыдлоўскі [і інш.]. – Браслаў, 1997. – С. 133–145.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 3. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ПДУ ў Глыбоцкі і Ушацкі раёны (5–22 ліпеня 2010 г.). – Сш. 3. Запісы Аўсейчыка У.Я., Філіпенкі У.С., Круткіна А., Траццяковай А.
Верещагина, А.В. Праздники и таинства в жизни христиан Беларуси / А.В. Верещагина. – Минск: Белорус. наука, 2009. – 232 с.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 2. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ПДУ ў Докшыцкі раён (ліпень 2009 г.). – Сш. 3. Запісы Аўсейчыка У.Я., Філіпенкі У.С., Высоцкага С., Шаўчэнка Я., Шыпіла Н., Путронка К.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 4. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ў Докшыцкі раён (ліпень 2011 г.). – Сш. 2. Запісы Аўсейчыка У.Я.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 2. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ПДУ ў Докшыцкі раён (ліпень 2009 г.). – Сш. 6. Запісы Аўсейчыка У.Я., Філіпенкі У.С., Радзюка А., Шаўчэнка Я., Высоцкага С., Шыпілы Н., Путронка К.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 3. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ПДУ ў Глыбоцкі і Ушацкі раёны (5–22 ліпеня 2010 г.). – Сш. 4. Запісы Аўсейчыка У.Я., Круткіна А., Шумілава Дз., Жахоўскага Б., Салаўёва С., Путронка К., Пятрова І., Траццяковай А.
АГФФ. – Фонд 1. – Воп. 3. – Спр. 3. Матэрыялы фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі ПДУ ў Глыбоцкі і Ушацкі раёны (5–22 ліпеня 2010 г.). – Сш. 1. Запісы Аўсейчыка У.Я., Філіпенкі У.С., Круткіна А.
Анимеле, Н. Быт белорусских крестьян / Н. Анимеле // Этнограф. сб. – 1854. – Вып. ІІ. – С. 111–268.
Валодзіна, Т. Старац / Т. Валодзіна, У. Лобач // Міфалогія беларусаў: энцыкл. слоўн. – Мінск, 2011. – С. 459–460.
Никифоровский, Н.Я. Очерки Витебской Белоруссии. Старцы / Н.Я. Никифоровский // Этнографическое обозрение. – 1892. – № 1. – С. 70–105.
Аўсейчык, У.Я. Абрад Стаўроўскія Дзяды на Докшыччыне / У.Я. Аўсейчык // Беларускае Падзвінне: вопыт, методыка і вынікі палявых і міждысцыплінарных даследаванняў: зб. навук. прац міжнар. навук.-практ. канф., Полацк, 21–23 красав. 2011 г.: у 2 ч. / Полац. дзярж. ун-т; пад агул. рэд. Д.У. Дука, У.А. Лобача. – Наваполацк, 2011. – Ч. 2. – С. 111–123.
Рэкамендаваныя артыкулы аўтара (аўтараў)
- У. Я. АЎСЕЙЧЫК, СТАРАВЕРЫ ЗАХОДНІХ БЕЛАРУСКІХ ЗЕМЛЯЎ У 1920 – 1930-я гг.: СПЕЦЫФІКА РАССЯЛЕННЯ І ДЫНАМІКА КОЛЬКАСЦІ, Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі: № 1 (2022)
- У. Я. АЎСЕЙЧЫК, СТАРАВЕРЫ ПАЎДНЁВА-УСХОДНЯЙ БЕЛАРУСІ: ГІСТАРЫЯГРАФІЯ І СУЧАСНЫ СТАН ДАСЛЕДАВАННЯЎ, Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі: № 1 (2021)
- У. Я. АЎСЕЙЧЫК, ГІСТОРЫЯ ВЫВУЧЭННЯ НАРОДНАЙ КУЛЬТУРЫ БЕЛАРУСКАГА ПАДЗВІННЯ, Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі: № 1 (2019)
- У. Я. АЎСЕЙЧЫК, СТАРАВЕРСКІЯ АБШЧЫНЫ ВІЦЕБСКАЙ ВОБЛАСЦІ Ў 1945 – ПЕРШАЙ ПАЛОВЕ 1950-х гг., Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі: № 1 (2023)
- У. Я. АЎСЕЙЧЫК, ТРАДЫЦЫЙНАЯ ПАХАВАЛЬНАЯ АБРАДНАСЦЬ БЕЛАРУСАЎ ПАДЗВІННЯ: РЭГІЯНАЛЬНЫЯ АСАБЛІВАСЦІ І ЛАКАЛЬНЫЯ ВАРЫЯНТЫ, Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі: № 9 (2017)
- У. Я. АЎСЕЙЧЫК, СТАРАВЕРСКІЯ АБШЧЫНЫ ВІЦЕБСКАЙ ВОБЛАСЦІ Ў ДРУГОЙ ПАЛОВЕ 1980-х – 2020-х гг., Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі: № 3 (2024)
- У. Я. АЎСЕЙЧЫК, СТАРАВЕРСКІЯ АБШЧЫНЫ ПАЎНОЧНА-ЗАХОДНЯЙ БЕЛАРУСІ Ў СЯРЭДЗІНЕ 1940-х – 1950-я гг., Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі: № 2 (2023)
- У. Я. АЎСЕЙЧЫК, ЭТНАЛАГІЧНАЕ ВЫВУЧЭННЕ ПАЎНОЧНАЙ БЕЛАРУСІ Ў СЯРЭДЗІНЕ 1940-Х – 1960-Я ГГ., Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі: № 1 (2025)
- У. Я. АЎСЕЙЧЫК, «ПРЫВАТНАЯ» (ІНДЫВІДУАЛЬНАЯ) ПАМІНАЛЬНАЯ АБРАДНАСЦЬ БЕЛАРУСАЎ ПАДЗВІННЯ (ПА МАТЭРЫЯЛАХ КАНЦА ХХ – ПАЧАТКУ ХХІ СТАГОДДЗЯЎ), Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі: № 9 (2015)
- У. Я. АЎСЕЙЧЫК, РАДЗІННА-ХРЭСЬБІННАЯ АБРАДНАСЦЬ СТАРАВЕРАЎ ПАЎНОЧНА-ЗАХОДНЯЙ БЕЛАРУСІ (ПА МАТЭРЫЯЛАХ ПАЛЯВЫХ ДАСЛЕДАВАННЯЎ ПАЧАТКУ ХХІ СТ.), Веснік Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя А. Гуманітарныя навукі: № 3 (2025)